Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest przewlekłą zapalną chorobą autoimmunologiczną, która powoduje poważne uszkodzenie stawów i ograniczenie ruchu u pacjentów, którzy są nią dotknięci. RZS jest chorobą nieuleczalną, ale można zmniejszyć jej skutki, jeśli zostanie wcześnie zdiagnozowana.

W przeciwieństwie do czynnika reumatoidalnego (Reumatoid Factor), przeciwciała przeciwko tzw. cytrulinowanym peptydom (anti-citrullinated peptide antibodies, ACPA) są uważane za wysoce specyficzne dla RZS. Ich wykrycie jest dziś ważnym elementem diagnostyki RZS, co powoduje ciągłą optymalizację testów diagnostycznych. Dotyczy to również testu ELISA anty-CCP firmy EUROIMMUN, w którym jako substrat stosuje się mieszaninę syntetycznie produkowanych cyklicznych, cytrulinowanych peptydów (CCP). Przy bardzo wysokiej specyficzności analitycznej (98,5%) i czułości przynajmniej na poziomie 73% dla RZS, produkt ten plasuje się wśród najbardziej czułych testów anty-CCP na rynku.

Jednakże zastosowane CCP nie są cytrulinowanymi in vivo antygenami RZS. Obecnie wiele badań koncentruje się na identyfikacji docelowych antygenów ACPA, aby poznać rzeczywistą przyczynę i patogenezę choroby. Jednym z nich jest cytrulinowany peptyd α-enolazy, CEP-1. Przeciwciała przeciw CEP-1 mogą charakteryzować jeden z podtypów RZS, który jest szczególnie mocno związany z określonymi czynnikami genetycznymi i środowiskowymi (na przykład palenie papierosów) [2]. Ponadto autoimmunologiczna reakcja przeciwko CEP-1 może stanowić połączenie pomiędzy etiologią RZS i chorobami przyzębia. Zapalenie przyzębia jest chorobą zapalną, która zajmuje dziąsła i korzenie zębów, a w większości przypadków jest spowodowana przez zakażenie bakterią Porphyromonas gingivalis. Występuje znacznie częściej w połączeniu z RZS i wiąże się z podobnymi czynnikami ryzyka.

We współpracy z ekspertem zajmującym się CEP-1, profesorem Venables (Kennedy Institute of Rheumatology, University of Oxford), EUROIMMUN opracował test ELISA do oznaczania przeciwciał anty-CEP-1, ze znakiem CE. Pierwsze badania wykazały wysoką specyficzność (powyżej 97%) i czułość testu wynoszącą w przybliżeniu 50%. Wartość ta jest prawdopodobnie spowodowana niską częstością występowania przeciwciał anty-CEP-1 u pacjentów z RZS.

Wykrycie przeciwciał anty-CEP-1 dodatkowo uzasadnia pozytywny wynik przeciwciał anty-CCP, jak również ułatwia scharakteryzowanie podtypu RZS występującego u pacjenta. Ponadto możliwe jest zastosowanie testu ELISA w celu dalszego badania czynników wywołujących chorobę. To, czy miano przeciwciał anty-CEP-1 odzwierciedla skuteczność leczenia, pozostaje ciągle w obszarze badań. Jak dotąd, wykazano, że stężenie przeciwciał anty-CEP-1 znacznie spada w trakcie 24-miesięcznego leczenia, podczas gdy poziom przeciwciał anty-CCP pozostaje niezmieniony.

Autor: Miriam Mende
Tłumaczenie: Katarzyna Buska-Mach

Piśmiennictwo

1. Bizzaro N et al., 2007, Clin Chem 58 (3): 1527/33.
2. Mahdi H et al., 2009, Nat Genet 41 (12): 1319/24.
3. Kastbom A et al., 2014, Ann Rheum Dis 0: 1–6.