Firma EUROIMMUN wprowadziła nowy test ELISA służący do wykrywania przeciwciał klasy IgA do diagnostyki infekcji wirusem Zika (ZIKV). Dlaczego to oznaczenie jest tak istotne? Określenie obecności przeciwciał IgA specyficznych wobec Zika może pomóc w rozpoznawaniu ostrych zakażeń tym wirusem w przypadku, kiedy poziom przeciwciał klasy IgM nie jest wykrywalny.

Pierwotna i wtórna odpowiedź odpornościowa na zakażenia wirusem Zika

Zazwyczaj świeże/niedawne zakażenie diagnozuje się na podstawie obecności przeciwciał IgM. Podczas pierwszego kontaktu z wirusem pojawiają się one już w ciągu 3 do 5 dni po wystąpieniu objawów choroby i pozostają wykrywalne we krwi przez kilka tygodni. Przeciwciała IgG pojawiają się z niewielkim opóźnieniem – ich poziom rośnie od 8. dnia. Z czasem zwiększa się również ich powinowactwo z antygenem i coraz skuteczniej eliminują patogen (podstawowa odpowiedź immunologiczna – rysunek A). Przeciwciała IgG zwykle utrzymują się przez miesiące, a nawet lata, dlatego wynik dodatni obecności przeciwciał IgG dla pojedynczej próbki nie pozwala na różnicowanie między ostrym i przeszłym stadium infekcji. W przypadku drugiego kontaktu z tym samym wirusem synteza przeciwciał IgG jest stymulowana bezpośrednio i dużo szybciej, ich stężenie wzrasta gwałtownie w pierwszych dniach zakażenia. Specyficzne przeciwciała IgM są wytwarzane tylko w małych, a czasami niewykrywalnych stężeniach (wtórna odpowiedź odpornościowa – rysunek B).

Wtórna reakcja odpornościowa może się pojawić również u pacjentów, którzy po pierwszym kontakcie z flawiwirusem (zakażenie lub szczepienie) zostają zakażeni innym wirusem tego rodzaju, np. wirusem Zika. W tym przypadku w próbce krwi pacjenta specyficzne przeciwciała IgM mogą być nieobecne, pomimo występującego ostrego zakażenia. W takiej sytuacji okazuje się, że nie dysponujemy klasycznym markerem świeżych infekcji. Podczas odpowiedzi immunologicznej przeciwciała klasy IgA są często tworzone równolegle do przeciwciał IgM. Najczęściej występują w wydzielinach błon śluzowych dróg oddechowych, przewodu pokarmowego i układu moczowo-płciowego, a także w łzach. IgA są również wydzielane do krwi. Detekcja przeciwciał klasy IgA w krwi może być przydatna w diagnostyce wczesnych zakażeń, co ilustrują dwa poniższe przypadki.

Przypadki kliniczne

W obu przypadkach u pacjentów zainfekowanych wirusem Zika szybko pojawiły się pierwsze objawy, takie jak gorączka, łagodna wysypka skórna, bóle stawów i zapalenie spojówek. Obie osoby pochodziły z Kolumbii, która była jednym z krajów najbardziej dotkniętych epidemią Zika w 2015/2016 roku (z wyjątkiem Brazylii). Oprócz tego jest to obszar endemiczny występowania innych flawiwirusów, takich jak wirus denga. Jest zatem wysoce prawdopodobne, że owi pacjenci w przeszłości przebyli już zakażenie flawiwirusem. W trakcie zakażenia pobrano kilka próbek krwi, które zostały zbadane w laboratorium pod kątem specyficznych przeciwciał.

Zidentyfikowane przeciwciała swoiste dla wirusa klasy IgG wykazywały stały wzrost miana już w ciągu pierwszych dni po wystąpieniu objawów. Natomiast przeciwciała IgM przeciw wirusowi były niewykrywalne w żadnej z pobranych próbek – zarówno w teście immunofluorescencji pośredniej (Mozaika Arbowirusy 2; substratami są zainfekowane komórki), jak i teście ELISA (ELISA anty-wirus Zika; substratem jest białko NS1 specyficzne dla wirusa).

Następnie, próbki dodatkowo zbadano za pomocą testu ELISA dla przeciwciał IgA przeciw białku NS1 wirusa Zika. U obu pacjentów wykryto specyficzną odpowiedź odpornościową związaną z immunoglobulinami IgA już po około 20 dniach (15–24) po wystąpieniu choroby. Dzięki temu udało się potwierdzić podejrzenie ostrego zakażenia, pomimo braku przeciwciał IgM.

Wyniki pokazują, że poziom IgM w próbce surowicy u pacjenta z wtórnym zakażeniem flawiwirusem jest często bardzo niski lub w ogóle niewykrywalny, podczas gdy specyficzne przeciwciała IgG występują w wysokich stężeniach. Diagnostyka serologiczna oparta tylko o detekcję IgM i IgG nie umożliwia różnicowania pomiędzy ostrym zakażeniem a reinfekcją. Określenie przeciwciał anty-Zika IgA w znacznym stopniu przyczynia się do wyjaśnienia niejednoznacznych przypadków.

Przykłady prezentowanych przypadków były omawiane podczas IMED 2016 (International Meeting on Emerging Diseases and Surveillance) w Wiedniu i I Międzynarodowej Konferencji na temat wirusa Zika w lutym 2017 r. w Stanach Zjednoczonych [1].

Autor: Konstanze Stiba
Tłumaczenie: Katarzyna Buska-Mach
Źródło: [1] http://www.zika-diagnostics.com/fileadmin/zika/pdf/Anti-Zika-virus-IgA-ZIKV.pdf