Czego szukasz?

Filtrowanie

Rzuć jasne światło na swoją odporność! Diagnostyka TORCH a ciąża

27 czerwca, 2016
Katarzyna Buska-Mach
ciaza

Każda kobieta w ciąży lub planująca potomstwo powinna rozważyć wykonanie przesiewowego badania TORCH. Co oznacza ta enigmatyczna nazwa?

Kryje się pod nią skrót utworzony od pierwszych liter nazw czynników zakaźnych: toksoplazmozy (Toxoplasma gondii), różyczki (Rubella virus), cytomegalii (Cytomegalovirus), zakażenia wirusami opryszczki (Herpes simplex virus) oraz innych zakażeń (Others), takich jak: kiła, listerioza, zakażenia parwowirusowe, chlamydiozy, wirusowe zapalenie wątroby czy zakażenie wirusem HIV. Są to w większości choroby, które u osób bez upośledzenia odporności przebiegają zwykle bezobjawowo lub łagodnie, podczas ciąży mają zaś istotny wpływ na zdrowie dziecka i mogą powodować wady wrodzone u noworodków. Wczesne rozpoznanie i leczenie takich infekcji u noworodka ma kluczowe znaczenie.

Zespół TORCH – możliwe konsekwencje zakażenia w trakcie ciąży

Toksoplazmoza

Czynnikiem chorobotwórczym toksoplazmozy jest pierwotniak Toxoplasma gondii. Do zakażeń u ludzi dochodzi poprzez spożycie cyst obecnych w pokarmie zanieczyszczonym odchodami zakażonego kota lub produktach mięsnych (surowe mięso pochodzące od zakażonych zwierząt). Toxoplasma może  przechodzić przez łożysko w przypadku pierwotnego zakażenia u kobiety ciężarnej. Możliwe powikłania toksoplazmozy wrodzonej obejmują m.in.: wady układu nerwowego, ubytki słuchu, upośledzone widzenie. W ciężkich postaciach infekcji dochodzi do poronienia, obumarcia płodu lub wielonarządowych powikłań. Wczesne wykrycie toksoplazmozy w ciąży daje możliwość włączenia leczenia i istotnego zmniejszenia ryzyka powikłań, które obserwuje się u dzieci matek nieleczonych.

Różyczka

Czynnikiem chorobotwórczym różyczki jest rozpowszechniony na całym świecie wirus różyczki (Rubella virus). Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, pierwsze objawy występują po 2-3 tygodniach od zakażenia. Pojawiają się wówczas bóle głowy, powiększenie węzłów chłonnych i wysypka. Większość zakażeń przypada na 5.-14. rok życia, przy czym 40-50% przypadków przebiega bezobjawowo. Zakażenie wirusem różyczki daje trwałe uodpornienie. Szacuje się, że różyczkę przebyło 80-90% dorosłych ludzi w środkowej Europie. Oznacza to, że 10-20% kobiet w wieku rozrodczym nie jest uodporniona.

Różyczka może przebiegać bezobjawowo u kobiety ciężarnej, podczas gdy płód może być narażony na wysokie ryzyko poważnych powikłań – od poronienia do licznych wad wrodzonych. Zakażenie płodu wirusem różyczki przez łożysko jest przyczyną największej liczby upośledzeń płodu. Ryzyko powikłań jest zależne od czasu zakażenia: największe jest w pierwszym trymestrze, a najmniejsze w III. Wśród najczęstszych powikłań różyczki wymienić należy: głuchotę, wady narządu wzroku (zaćma, małoocze, jaskra) oraz wady serca. W wielu krajach ostra infekcja wirusem różyczki jest brana pod uwagę jako medyczne wskazanie do przerwania ciąży.

CMV

Większość zakażeń wirusem cytomegalii przebiega bezobjawowo. Objawy mogą dotyczyć niemal wszystkich narządów, jednak dominują zapalenie wątroby i płuc z towarzyszącą gorączką. Występowanie zakażenia u dorosłych sięga 80%. Zwykle rozwija się dożywotnia odporność, ale wcześniejsze zakażenia mogą się reaktywować w stanach osłabienia organizmu (np. w efekcie zakażeń HIV). Ryzyko zakażenia płodu w czasie cytomegalii istnieje w każdym trymestrze, największe szkody obserwuje się na początku ciąży. Niestety, obecność u matki przeciwciał przeciw anty-CMV nie stanowi ochrony przed infekcją. Część objawów wrodzonej cytomegalii może być widoczna w badaniu USG, a powikłania u dzieci dotyczą m.in.: zapalenia siatkówki, głuchoty, zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka. Infekcja po urodzeniu noworodka także wiąże się z ryzykiem śmiertelnych powikłań w ok. 10% przypadków.

HSV-1 i HSV-2

Opryszczka pospolita jest chorobą charakteryzującą się występowaniem pęcherzyków na skórze i błonie śluzowej. Jest rozpowszechniona na całym świecie i zwykle przebiega bezobjawowo. Zakażenie prowadzi do komplikacji, kiedy zostają zajęte narządy wewnętrzne i dochodzi do martwicy. Znane są dwa typy wirusa: najczęściej każdy z nich atakuje odrębne okolice ciała. Infekcja Herpes simplex typu 1 (HSV-1) zazwyczaj obejmuje okolice ust i nosa, natomiast Herpes simplex typu 2 (HSV-2) – okolic genitaliów. Przeciwciała przeciwko HSV-2 mogą być wykryte w surowicy niemalże wszystkich pacjentów po przebyciu choroby. Ponad 90% populacji jest zarażone HSV-1. Przeciwciała przeciwko HSV-2 są stwierdzane w 7-20% światowej populacji. Obecność przeciwciał nie zapobiega nawrotom lub powtórnym zakażeniom.

Podczas infekcji pierwotnej wirus może atakować płód. Wewnątrzmaciczne zakażenie płodu nawet w 25% kończy się poronieniem lub porodem przedwczesnym. W innych przypadkach mogą pojawić się wady rozwojowe dzieci z trwałymi zaburzeniami neurologicznymi. Gdy infekcja dotyczy narządów płciowych, wzrasta ryzyko zakażenia noworodka w czasie porodu naturalnego. W takim wypadku najbezpieczniejsze jest cesarskie cięcie.

Other – pozostałe istotne zakażenia zagrażające ciąży

Do czynników wywołujących zakażenia w grupie „Inne (pozostałe)” najczęściej zalicza się krętki kiły, wirusa HIV, wirusa odry czy enterowirusy. Ze względu na rosnącą wiedzę medyczną na temat zakażeń w ciąży bądź okołoporodowych, jak również coraz bardziej precyzyjne metody diagnostyczne, liczba patogenów ujętych w tym badaniu rośnie. Dziś już standardem w poszerzonej diagnostyce TORCH jest oznaczenie przeciwciał przeciwko Chlamydia trachomatis i parwowirusowi B19.

Chlamydia trachomatis

C. trachomatis jest czynnikiem wywołującym nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej, ziarnicę weneryczną, jaglicę, wtrętowe zapalenie spojówek, noworodkowe zapalenie płuc oraz zespół Reitera.

U kobiet C. trachomatis jest przyczyną zapalenia cewki moczowej, zapalenia szyki macicy, zapalenia przydatków ze swędzeniem, bólem i nieprawidłową wydzieliną. Przewlekłe zakażenia wewnętrznych narządów płciowych w wielu przypadkach prowadzą do bezpłodności. W Niemczech ponad 100 000 kobiet cierpi z powodu bezpłodności spowodowanej przez Chlamydia. Wtórna bezpłodność u mężczyzn została również stwierdzona. Istnieje związek między ostrym zakażeniem C. trachomatis w pierwszych trzech miesiącach ciąży a wczesnym poronieniem, przedwczesnym porodem czy porodem martwego płodu (32. do 34. tygodnia ciąży). U noworodków, zwłaszcza wcześniaków, zakażenie C. trachomatis transmitowane w okresie prenatalnym lub okołoporodowym powoduje zapalenie spojówek (noworodkowe zapalenie oka) i zapalenie płuc. Temu ostatniemu często towarzyszy odma i problemy zdrowotne przez całe życie.

Zaleca się, aby testy przesiewowe dla C. trachomatis były przeprowadzane u obojga rodziców przed ciążą albo u kobiet najpóźniej w pierwszym trymestrze ciąży,  np. w ramach poszerzonej diagnostyki TORCH.

Parwowirus B19

Infekcje wywoływane parwowirusem B19 (choroba piąta, rumień zakaźny) występują na całym świecie, głównie zdarzają się wiosną. Występują jako lokalne epidemie, szczególnie w przedszkolach, szkołach, rodzinach i szpitalach. Zakażenie parwowirusem B19 następuje najczęściej drogą kropelkową, ale również w wyniku kontaktu z zakażoną krwią lub przez łożysko. Gdy pojawia się wysypka, pacjent przestaje zakażać inne osoby z otoczenia. Ostra infekcja wirusem B19 może występować we wszystkich grupach wiekowych, ale zdarza się głównie u dzieci w wieku  6-15 lat. U dzieci zakażenie parwowirusem B19 wywołuje tzw. chorobę piątą. Charakterystycznym objawem jest pojawienie się intensywnie czerwonej wysypki na skórze twarzy („spoliczkowane dziecko”). Wysypka rozprzestrzenia się następnie na zewnętrzną część ramion, pośladki, nogi. Wysypce towarzyszy powiększenie węzłów chłonnych i objawy grypopodobne. Symetryczne zapalenie wielu drobnych stawów obwodowych może występować u dzieci jako powikłanie po przebytej infekcji.

Zakażenie parwowirusem B19 podczas ciąży jest szczególnie niebezpieczne, ponieważ płód może zostać zakażony przez chorą matkę za pośrednictwem łożyska. Infekcja wewnątrzmaciczna może doprowadzić do anemii, niedotlenienia oraz obrzęku płodu, a w skrajnych przypadkach nawet do śmierci. Pozostałe objawy zakażenia to odma, wysięk osierdziowy i opłucnowy, puchlina brzuszna.

W jakim celu wykonuje się badanie?

Grupa wymienionych wyżej chorób może stanowić poważny problem, jeśli pojawią się one w czasie ciąży, dlatego też tak istotne są badania przesiewowe w kierunku ich wykrywania.

Lekarz może zlecić badanie, aby stwierdzić, czy obserwowana u kobiety ciężarnej choroba wywołana jest przez jeden z patogenów zaliczanych do zespołu TORCH. Coraz powszechniejsze staje się wykonywanie badań u kobiet planujących ciążę w celu wykluczenia infekcji. Ich celem jest zapewnienie dziecku bezpiecznego rozwoju do czasu rozwiązania.

Badanie może być również zlecone u nowonarodzonego dziecka, jeżeli występują u niego objawy wskazujące na któreś z zakażeń zespołu TORCH, jak np.: wyjątkowo niska masa ciała, głuchota,  wady serca, katarakta.

Wykonanie badania jest również pomocne jako pierwszy etap określania statusu immunologicznego pacjentki – oceny ochronnego poziomu przeciwciał.

Kiedy wykonać badanie?

Badania w kierunku patogenów grupy TORCH powinny być wykonane w pierwszym trymestrze ciąży. Sytuacją najbardziej komfortową jest wykonanie badań jeszcze na etapie planowania ciąży, co pozwala najlepiej monitorować ewentualne infekcje. Zalecenia Ministerstwa Zdrowia dotyczą w szczególności wykonania do 10. tygodnia ciąży badań w kierunku kiły, toksoplazmozy, różyczki, wirusowego zapalenia wątroby typu C (HCV) oraz zakażenia wirusem HIV.

Jak wygląda badanie i jak interpretować wyniki?

Materiałem do badania jest krew (matki lub dziecka). W badaniu ocenia się obecność przeciwciał, czyli białek produkowanych przez układ odpornościowy w momencie zetknięcia z patogenem. Analizę wykonuje się w dwóch tzw. klasach przeciwciał: IgM i IgG, co pozwala określić, czy jest to świeże, obecnie trwające, czy przebyte zakażenie, lub że nigdy nie doszło do kontaktu z tymi czynnikami chorobotwórczymi.

Obecność przeciwciał IgM wskazuje na świeże zakażenie wirusem lub pasożytem. Konieczne są dalsze badania potwierdzające otrzymane wyniki, ponieważ przeciwciała IgM mogą być obecne z innych powodów.

Przeciwciała klasy IgG wskazują na przebyte zakażenie jednym z czynników zespołu TORCH. Znaczący wzrost miana przeciwciał IgG (min. 4-krotny) pomiędzy dwoma badaniami wskazuje na trwające zakażenie.

W przypadku wątpliwości dotyczących znaczenia klinicznego zidentyfikowanych przeciwciał zalecane jest również wykonanie badania w kierunku awidności przeciwciał.

Obecność IgM u noworodka wskazuje z dużym prawdopodobieństwem na zakażenie. Produkowane przez matkę przeciwciała IgM nie mogą przechodzić przez łożysko, dlatego ich obecność zdecydowanie wskazuje na aktywne zakażenie u dziecka.

Obecność przeciwciał IgG przy braku IgM u dziecka świadczy o biernym przekazaniu matczynych przeciwciał dziecku i nie świadczy o aktywnym jego zakażeniu.

Na przebieg ciąży, rozwój płodu i stan dziecka wpływa zdrowie jego rodziców, jeszcze zanim zostanie ono poczęte. Wykrycie przeciwciał dostarcza użytecznej informacji podczas określania statusu immunologicznego, oceny ryzyka zagrożenia ciąży oraz kontynuacji monitorowania podczas dalszej opieki prenatalnej. Wczesne wykrycie infekcji daje możliwość wdrożenia odpowiedniego postępowania, takiego jak antybiotykoterapia czy szczepienia ochronne (w zależności od czynnika wywołującego zakażenie). Chroń swoje dziecko – zacznij od badań.

Buska

Katarzyna Buska-Mach

Kierownik Działu Promocji Produktów i Szkoleń Stacjonarnych, Senior Product Manager ds. Neurologii i TORCH 10

731 810 399

k.buska-mach@euroimmun.pl

Masz pytanie dotyczące tego tematu? 





    Dodaj komentarz

    Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

    Katalog produktów