Podróżowanie jeszcze nigdy nie było tak łatwe, jak obecnie. Wielu ludzi jako cel swoich podróży wybiera coraz to odleglejsze i dziksze zakątki świata: Azję, Afrykę czy Amerykę Południową. Niestety, chcąc zobaczyć i poznać jak najwięcej i jak najszybciej, często zapominamy o niebezpieczeństwie, jakie niosą z sobą egzotyczne podróże. Choroby tropikalne nie są jedynie nieprzyjemną „pamiątką z wakacji”, ale również realnym zagrożeniem dla zdrowia i życia podróżującego oraz jego otoczenia.

Według danych podawanych przez WHO gorączka denga jest obecnie najszybciej rozprzestrzeniającą się chorobą przenoszoną przez komary. Ryzyko zakażenia dengą jest często niedoszacowane, chociaż choroba ta należy do najczęstszych infekcji wirusowych na świecie.

Gorączka denga jest wywoływana wirusem dengi (DENV), który jest przenoszony na ludzi przez komary gatunku Aedes aegypti i jego azjatyckiego krewnego Aedes albopictus. Pierwsze doniesienia dotyczące epidemii dengi pochodzą z roku 1779, kiedy to choroba ta bardzo silnie dotknęła mieszkańców Dżakarty, Indoenzji i Egiptu. W ciągu ostatnich lat wirus ten rozprzestrzeniał się w bardzo niepokojącym tempie. Ostatnie badania epidemiologiczne dotyczące granic przestrzennych transmisji wirusa DENV wykazały, że 3,9 miliarda osób w 128 krajach jest obecnie narażonych na zakażenie. Do tej pory głównie kraje Azji Południowo-Wschodniej, Afryki Środkowej, Ameryki Łacińskiej i Karaiby były regionami, gdzie denga występuje endemicznie i podróże w te miejsca niosły z sobą ryzyko zachorowania. Jednakże również w Europie na przestrzeni ostatnich lat odnotowano kilka przypadków lokalnego zakażenia wirusem dengi: pierwsze zarejestrowano we Francji i Chorwacji w 2000 roku, a na wyspie Madera w roku 2012 wybuchła epidemia dengi z ponad 2000 zachorowań! Jedną z przyczyn globalnej ekspansji dengi jest rozprzestrzenienie się komarów przenoszących wirusa. Nie bez znaczenia są również zmiany klimatyczne, handel międzynarodowy i międzykontynentalny oraz ruch turystyczny.

Wirus dengi razy 4

Wirus dengi należy do flawiwirusów. Występują cztery typy serologiczne tego wirusa: DENV-1, DENV-2, DENV-3, DENV-4. Zakażenie się jednym typem wirusa uodparnia na niego w przyszłości, ale nie chroni przed kolejnym zachorowaniem spowodowanym innym typem wirusa. Uważa się, że ponowne zakażenie jednym z pozostałych 3 serotypów DENV stanowi szczególne niebezpieczeństwo, ponieważ kolejną infekcję cechuje dużo cięższy przebieg choroby i wyższe zagrożenie życia pacjenta.

Komar

Komary to trudni przeciwnicy, przed którymi ciężko się uchronić. Są one aktywne zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy oraz „czują się” bardzo komfortowo na terenie zamieszkałym przez człowieka. Przedstawiciele komara egipskiego (Aedes aegypti) są znacznie mniejsi od innych komarów, osiągają wielkość ok. 3–4 milimetrów. Posiadają oznakowanie w kształcie liry na tułowiu i białe pierścienie na odnóżach. Jedynie samice komara odżywiają się ludzką krwią, która służy im jako źródło energii podczas dojrzewania jaj. Samice składają jaja w małych, czystych zbiornikach wodnych. Nawet najmniejsza kałuża, puste wiadro czy stara opona stanowią wystarczające siedlisko dla rozwoju komarów. Komary egipskie gryzą zazwyczaj rankiem lub późnym popołudniem, a jako miejsce ukąszenia preferują dolne części nóg i okolice kostek. Pierwsze objawy zachorowania na dengę pojawiają się po ok. tygodniu od ukąszenia przez komara będącego nosicielem wirusa DENV.

Objawy: gorączka, ból głowy, bóle mięśniowo-stawowe

Początkowe objawy dengi bardzo przypominają typową grypę: wysoka gorączka do 40°C, bóle głowy, bóle stawów i mięśni, nudności, powiększenie węzłów chłonnych. Choroba często przebiega dwuetapowo. Gorączka spada po kilku dniach, czemu towarzyszy remisja objawów na czas kilkunastu godzin. Drugi okres gorączkowy, trwający 2–3 dni, przebiega najczęściej z towarzyszącą wysypką grudkowo-plamistą. Objawy dengi ustają zazwyczaj w przeciągu kilku do kilkunastu dni. Niekiedy jednak choroba może mieć dużo cięższy przebieg. W czasie ostrego przebiegu dengi może wystąpić gorączka krwotoczna z krwawieniem do jam ciała, często z objawami wstrząsu i utratą przytomności. Na tym etapie okres 24–48 godzin ma kluczowe dla życia znaczenie i konieczna jest hospitalizacja pacjenta. Jeśli nie podejmie się właściwego leczenia, dochodzi zwykle do śmierci. Dotyczy to głównie dzieci i osób z obniżoną odpornością. Taki przebieg choroby opisywany jest w literaturze jako gorączka krwotoczna denga z zespołem wstrząsowym.

Diagnozowanie i leczenie dengi

Lekarzom często niełatwo jest zdiagnozować dengę, ponieważ jej objawy trudno odróżnić od innych chorób zakaźnych, takich jak: grypa, różyczka, odra, tyfus lub malaria. Zakażenie wirusem chikungunya daje podobne objawy chorobowe, a co więcej, może być przenoszone przez ten sam gatunek komara.

Z tego powodu diagnostyka dengi polega zazwyczaj na wykryciu samego wirusa DENV lub na wykryciu specyficznych przeciwciał produkowanych przez układ odpornościowy człowieka. Innowacyjny serologiczny system testowy polega na wykryciu białka wirusowego NS1. Białko to pojawia się w surowicy pacjenta jeszcze przed wystąpieniem określonych przeciwciał, co pozwala na łatwe zdiagnozowanie choroby we wczesnej fazie.

Nie opracowano leków przeciwwirusowych skutecznych przeciwko patogenom wywołującym dengę, leczenie polega jedynie na terapii objawowej, czyli na nawadnianiu organizmu, podawaniu leków przeciwgorączkowych oraz korygowaniu zaburzeń krzepnięcia krwi. W przypadku dengi należy bezwzględnie unikać leków rozrzedzających krew, takich jak aspiryna!

Zapobieganie

Na początku 2016 zakończono badania nad szczepionką przeciwko dendze. Jak do tej pory została ona zarejestrowana w Meksyku, Brazylii, Salwadorze i w Paragwaju. W Europie nie ma jeszcze możliwości zaszczepienia się, więc pozostaje nam jedynie profilaktyka. Standardowa profilaktyka antykomarowa obejmuje stosowanie repelentów, zakrywanie ciała oraz wybieranie do spania miejsc wyposażonych w moskitiery.

Piśmiennictwo

1. http://www.euroimmunblog.com/dengue-fever-virus-mosquito/
2. Guzman M.G., Halstead S.B., Artsob H. et al. Dengue: A Continuing Global Threat. Nature Reviews Microbiology 2010; 8: S7–16.
3. Orzechowska B. Patomechanizm wirusowych gorączek krwotocznych w świetle epidemii Ebola. Postępy Nauk Medycznych 4b; 2015: 23–33.
4. WHO: Impact of Dengue, http://www.who.int/csr/disease/dengue/impact/en/ (dostęp z dnia 30 października 2014).
5. http://www.who.int/immunization/research/development/dengue_vaccines/en/
6. www.szczepieniadlapodróżujących.pl