Udział w 12th International Congress on Autoimmunity jak zawsze był okazją do wysłuchania wybitnych specjalistów z całego świata. Podczas tegorocznej edycji szczególnie dużo miejsca poświęcono zagadnieniom związanym z chorobą COVID-19. Naszą uwagę przykuł wykład prof. Michaela Ehrenfelda z Izraela poświęcony infekcji SARS-CoV-2 w kontekście chorób autoimmunizacyjnych.

Infekcje wirusowe a autoimmunologia

Dokładna etiologia chorób autoimmunizacyjnych wciąż pozostaje nieznana. Istnieją różne czynniki, które mogą przyczyniać się do rozwoju choroby o podłożu autoimmunizacyjnym. Należą do nich czynniki genetyczne, fizyczne, hormonalne oraz środowiskowe, takie jak np. infekcje bakteryjne, wirusowe czy grzybicze. Duże znaczenie ma również nieprawidłowa praca układu immunologicznego pacjenta. Do wirusów, które podejrzewa się o indukowanie procesu autoimmunizacyjnego w organizmie gospodarza, zalicza się m.in. parwowirusa B19, wirusa Epsteina-Barr (EBV), wirusa cytomegalii (CMV) i wirusa różyczki. Infekcje wirusowe mogą przyczynić się do rozwoju takich chorób, jak np.: reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, stwardnienie rozsiane, zapalenie wielomięśniowe, układowe młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów czy autoimmunizacyjne zapalenie wątroby. Wraz z pojawieniem się nowego koronawirusa – wirusa SARS-CoV-2 – rozpoczęły się poszukiwania związku pomiędzy zakażeniem wywołanym nowym patogenem a chorobami autoimmunizacyjnymi. Grupa naukowców pod kierownictwem prof. Michaela Ehrenfelda zidentyfikowała 18 autoprzeciwciał oraz 17 chorób autoimmunizacyjnych zainicjowanych zakażeniem SARS-CoV-2. Warto pamiętać, że autoprzeciwciała mogą być wykrywane w surowicy pacjenta na wiele lat przed pojawieniem się pierwszych objawów choroby.

COVID-19 a choroby autoimmunizacyjne

Profesor Michael Ehrenfeld zaprezentował wpływ infekcji SARS-CoV-2 na inicjację niektórych chorób o podłożu autoimmunizacyjnym.

Zespół antyfoslipidowy

Wśród autoprzeciwciał związanych z infekcją SARS-CoV-2 znajdują się przeciwciała przeciw fosfolipidom, takie jak przeciwciała przeciwko kardiolipinie oraz przeciwko beta-glikoproteinie. Ich wkład w powstawanie zakrzepicy wciąż nie został dobrze poznany, choć istnieją doniesienia o przypadkach zakrzepicy kończyn czy udarach mózgu wśród pacjentów z COVID-19 i dodatnimi wynikami badania na obecność przeciwciał antyfosfolipidowych, co może wskazywać na APS. Pacjenci z ciężkim kaszlem w przebiegu COVID-19 są narażeni na wysokie ryzyko niedrożności naczyń krwionośnych. Ich fenotyp protrombotyczny przypomina pacjentów z toczniem i APS. W jednym z badań analizowano surowicę pacjentów zakażonych SARS-CoV-2 pod kątem obecności ośmiu przeciwciał związanych z tymi chorobami i u połowy pacjentów zidentyfikowano przynajmniej jeden rodzaj autoprzeciwciał. Z kolei inna analiza wykazała obecność przeciwciał antyfosfolipidowych we krwi 52% spośród 172 pacjentów z COVID-19. Odkrycia te sugerują, że w ciężkich przypadkach COVID-19 potencjalny cel terapeutyczny mogą stanowić pojawiające się w przebiegu infekcji SARS-CoV-2 autoprzeciwciała.

Neuropatie autoimmunizacyjne

W przypadku neuropatii o podłożu autoimmunizacyjnym objawy neurologiczne obejmujące ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy zostały zgłoszone nawet u 36% pacjentów zakażonych SARS-CoV-2 z ostrą niewydolnością oddechową (ARDS).

Zaburzenia krzepnięcia krwi

Z układem odpornościowym mogą być również związane zaburzenia krwi, takie jak np. autoimmunologiczna niedokrwistość hemolityczna czy trombocytopenia.

Choroby endokrynologiczne

W jednym z badań wykazano, że w grupie liczącej 191 pacjentów z łagodnym i umiarkowanym przebiegiem COVID-19 15% ma dysfunkcje tarczycy.

Zapalenie stawów

W czasopiśmie „The Lancet” ukazały się doniesienia na temat pojawienia się ostrego wirusowego zapalenia stawów po zakażeniu wirusem SARS-CoV-2. Opisano także przypadek tocznia rumieniowatego układowego wywołanego przez infekcję SARS-CoV-2, sklasyfikowanego w oparciu o kryteria EULAR 2019.

Choroba Kawasakiego

U pacjentów z COVID-19 zauważono również występowanie choroby Kawasakiego, która dotyka głównie dzieci poniżej piątego roku życia i manifestuje się zwłaszcza zapaleniem naczyń. Konkretna przyczyna choroby nie jest znana, ale obecne teorie koncentrują się głównie na przyczynach immunologicznych. Choroba Kawaskiego powiązana z COVID-19 różni się nasileniem symptomów w porównaniu do klasycznego przebiegu choroby, który charakteryzuje się silnym zapaleniem spojówek i występowaniem wysypki oraz rumienia. Z kolei choroba Kawasakiego w przebiegu infekcji SARS-CoV-2 cechuje się nasilonymi zmianami w obrębie jamy ustnej oraz w układzie krążenia.

Podsumowanie

Wirus SARS-CoV-2 może działać jako czynnik indukujący rozwój chorób autoimmunizacyjnych. Terapie przeciwzapalne i immunosupresyjne mogą odgrywać ochronną rolę w zapobieganiu rozwojowi określonych chorób autoimmunizacyjnych, jednak na aktualne dowody popierające takie postępowanie terapeutyczne wciąż należy poczekać.