Wywiad z Panią dr hab. n. med. Katarzyną Winsz-Szczotką, Kierownikiem Kolegium Kształcenia Podyplomowego Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej w Sosnowcu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach.

Czy obowiązek ciągłego szkolenia jest nowym zadaniem diagnostów laboratoryjnych?

Doskonalenie zawodowe diagnostów laboratoryjnych (DL) nie jest nowym obowiązkiem, bowiem zapisy o naszym prawie i obowiązku pogłębiania i aktualizowania wiedzy oraz umiejętności zawodowych, w tym w szczególności o prawie do uzyskiwania tytułu specjalisty, znalazły się pierwotnie w art. 30 Ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej. Powyższy obowiązek został implementowany w postaci kolejnych uchwał Krajowej Rady Diagnostów Laboratoryjnych, w tym Uchwały z grudnia 2002 r. w sprawie zasad stałego podnoszenia kwalifikacji przez DL czy Uchwały z kwietnia 2015 r. w sprawie określenia sposobu doskonalenia zawodowego DL. Co więcej, w 2015 r. doregulowano sposób realizacji omawianych procesów kształcenia zawodowego zapisami Ustawy z października 2015 r. o zmianie ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 1 maja 2016 r. Wymieniona ustawa zmieniła zapisy licznych ustaw, w tym o izbach aptekarskich, o zawodach lekarza i lekarza dentysty, o zawodach pielęgniarki i położnej, ustawy Prawo farmaceutyczne czy Ustawy o diagnostyce laboratoryjnej. W myśl literalnego brzmienia art. 30zf ust. 1 znowelizowanej Ustawy o diagnostyce laboratoryjnej DL jest obowiązany do podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez uczestnictwo w ciągłym szkoleniu celem aktualizacji posiadanego zasobu wiedzy oraz stałego dokształcania się w zakresie nowych osiągnięć diagnostyki laboratoryjnej.

Co więcej, zgodnie z art. 30zf ust. 4 omawianej ustawy została wprowadzona delegacja dla Ministra Zdrowia do wydania w randze rozporządzenia szczegółowych uregulowań obowiązku podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez DL. Minister Zdrowia zrealizował przedmiotową delegację, wydając Rozporządzenie z dnia 24 lipca 2017 r. w sprawie ciągłego szkolenia diagnostów laboratoryjnych, które weszło w życie z początkiem 2018 r.

W jakiej formie diagności mogą realizować obowiązek ciągłego szkolenia?

Diagności laboratoryjni zobowiązani są do stałego podnoszenia swoich kwalifikacji poprzez uczestniczenie w kursach realizowanych zarówno z bezpośrednim udziałem wykładowcy, jak również w tych realizowanych za pośrednictwem środków przekazu telewizyjnego i sieci internetowej z ograniczonym dostępem. Co więcej, premiowane są inne formy działalności naukowej, w tym czynny lub bierny udział w posiedzeniu naukowo-szkoleniowym towarzystwa naukowego czy Krajowej Izby Diagnostów Laboratoryjnych, a także uczestniczenie w krajowym czy międzynarodowym kongresie, zjeździe, konferencji lub sympozjum naukowym. Ponadto DL realizuje obowiązek doskonalenia zawodowego, publikując – jako autor lub współautor – artykuły czy książki naukowe lub popularnonaukowe oraz pełniąc obowiązki kierownika specjalizacji, opiekuna stażu kierunkowego lub promotora pracy doktorskiej. Za każdy ze wskazanych rozporządzeniem rodzajów aktywności diagnostom laboratoryjnym przyznawane są punkty edukacyjne.

Na czym polega dokumentowanie ciągłego szkolenia?

Realizowanie ciągłego szkolenia wiąże się ze stałą aktywnością zawodową DL, którą musi potwierdzić poprzez uzyskanie w pięcioletnim okresie edukacyjnym co najmniej 100 punktów edukacyjnych. Diagności laboratoryjni, którzy otrzymali prawo wykonywania zawodu przed końcem 2017 r., rozpoczęli pierwszy okres edukacyjny 1 stycznia 2018 r. Przyszli diagności rozpoczynają okres edukacyjny 1 stycznia następnego roku po ukończeniu studiów i otrzymaniu prawa wykonywania zawodu. W ciągu 5 lat obowiązkiem DL jest zebranie 100 punktów edukacyjnych, z których minimum 50 musi być uzyskanych w ramach szkoleń zakończonych testem lub kursów organizowanych w ramach specjalizacji. Wspomniane punkty określa się jako tzw. punkty twarde, pozostałe punkty to tzw. punkty miękkie. Przebieg ciągłego szkolenia diagnosta dokumentuje indywidualnie w tzw. karcie ciągłego szkolenia, która wydawana jest osobie rozpoczynającej szkolenie przez KIDL. Wymieniona karta z wymaganymi wpisami, wraz z zaświadczeniami oraz certyfikatami określonymi w rozporządzeniu, a potwierdzającymi zrealizowanie danej formy ciągłego szkolenia, stanowi dowód odbycia ciągłych szkoleń i jest podstawą do ich zaliczenia przez Prezesa KRDL.

Kto może przyznawać punkty edukacyjne?

Szkolenie ciągłe DL w ramach kształcenia podyplomowego jest prowadzone przez podstawowe jednostki organizacyjne uczelni, które prowadzą studia na kierunku analityka medyczna/medycyna laboratoryjna, po uzyskaniu akredytacji potwierdzającej kompetencje do organizacji szkoleń specjalizacyjnych, udzielonej przez Dyrektora Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego. Należy zaznaczyć, że zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Zdrowia tylko akredytowane uczelnie mogą przyznawać tzw. punkty twarde. Ponadto punkty edukacyjne, jednakże wyłącznie miękkie, przyznawać mogą towarzystwa naukowe oraz KIDL za organizację posiedzeń naukowo-szkoleniowych.

Udział DL w określonych formach ciągłego szkolenia potwierdza wydane przez jednostkę szkolącą zaświadczenie lub certyfikat, wydawany przez KIDL bądź towarzystwo naukowe. Zarówno imienne zaświadczenie, jak i certyfikat powinny określać temat, liczbę godzin szkolenia oraz liczbę punktów edukacyjnych. Warto także zaznaczyć formę zaliczenia szkolenia, będącą podstawą przyznania określonego typu punktów.

Które ośrodki w Polsce mają akredytację upoważniającą do prowadzenia szkoleń ciągłych diagnostów laboratoryjnych?

Pierwszymi w Polsce jednostkami szkolącymi, którym Dyrektor CMKP udzielił akredytacji do prowadzenia specjalizacyjnego kształcenia podyplomowego diagnostów laboratoryjnych, były: Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej w Sosnowcu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach oraz Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Obecnie do wymienionych akredytowanych jednostek dołączyły: Gdański Uniwersytet Medyczny, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu oraz Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Z jakimi pytaniami na temat szkolenia diagnostów spotyka się Pani najczęściej? Co dla diagnostów nie jest jasne?

Najbardziej niepokojąca DL kwestia wiążąca się ze szkoleniami ciągłymi dotyczy ich odpowiedzialności za niedopełnienie obowiązku doskonalenia zawodowego. Inaczej mówiąc, DL pytają, czy poniosą konsekwencje w przypadku niezgromadzenia wymaganej liczby punktów edukacyjnych.

Jednoznacznej odpowiedzi na powyższe pytanie nie znajdziemy w literalnym brzmieniu aktów prawnych regulujących proces doskonalenia zawodowego DL, dokumenty te bowiem nie penalizują wprost niedopełnienia przez DL obowiązku doskonalenia zawodowego. Jednakże umyślne (zawinione) niezebranie wymaganej liczby punktów edukacyjnych może być rozpatrywane przez Rzecznika Dyscyplinarnego jako czyn niezgodny z zapisami § 14 Kodeksu Etyki. Zgodnie z zasadami etyki zawodowej diagnosta laboratoryjny, z uwagi na dynamiczny rozwój laboratoryjnej diagnostyki medycznej, powinien stale poszerzać swoją wiedzę fachową i podnosić swoje kwalifikacje zawodowe. Co więcej – cytując słowa Pani Adwokat Magdaleny Olczak – kwestia wywiązania się z obowiązku doskonalenia zawodowego będzie miała istotne znaczenie dla oceny stopnia zawinienia i surowości wnioskowanej kary w przypadku popełnienia przez DL tzw. błędu w sztuce.

Czy wszystkie kwestie związane z obowiązkiem zdobywania punktów edukacyjnych są już klarowne po zeszłorocznych zmianach?

Do wydania rozporządzenia w sprawie ciągłego szkolenia DL zobligowały szefa resortu zdrowia zapisy Ustawy o diagnostyce laboratoryjnej. Publikacja przedmiotowego dokumentu jako zbioru wytycznych, które należy uwzględnić w procesie organizacji doskonalenia zawodowego DL, miała ostatecznie uporządkować kwestię ustawicznego kształcenia osób z omawianej grupy zawodowej. Tak się jednakże do końca nie stało. Wielu diagnostów jest niezadowolonych z narzuconego im nowego (choć „starego”), odpłatnego obowiązku. Szczególnie w sytuacji niemożności zaliczenia, przez KIDL, w zakres szkolenia ciągłego punktów edukacyjnych zdobytych przez DL przed dniem wejścia w życie przepisów wspomnianego rozporządzenia. Co więcej, przyznawanie punktów edukacyjnych za szkolenia organizowane przez ośrodki referencyjne, jednostki resortowe i inne podmioty oraz zakłady pracy zostało uchylone.

Pragnę jednocześnie wskazać, że – w odpowiedzi na wnioski Dziekanów jednostek szkolących, prowadzących kształcenie na kierunku analityka medyczna/medycyna laboratoryjna, KIDL czy PTDL – Ministerstwo Zdrowia podjęło działania mające na celu przygotowanie nowelizacji Ustawy o diagnostyce laboratoryjnej, w tym zasad doskonalenia zawodowego diagnostów laboratoryjnych. Jak pisze Zastępca Dyrektora Departamentu Nauki i Szkolnictwa Ministerstwa Zdrowia Pan Marek Kuciński, przedmiotowe zagadnienia są szczegółowo analizowane podczas prac Zespołu do spraw opracowania projektu ustawy o zmianie ustawy o diagnostyce laboratoryjnej.

Zapisy omawianego rozporządzenia istotnie wpłynęły także na zakres obowiązków jednostek szkolących, które będąc podmiotami, na których spoczywa znaczny ciężar organizacji szkoleń ciągłych DL, muszą dostosować swoją ofertę edukacyjną do zawartych w przedmiotowym dokumencie standardów kształcenia. I tak się dzieje. W jednych uczelniach procesy te postępują szybciej, w innych nieco wolniej. Mam jednakże nadzieję, że w szerokim wachlarzu proponowanych kursów i szkoleń każdy diagnosta laboratoryjny odnajdzie coś dla siebie.

Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiał: Patryk Matuszek