Testy skórne to podstawowe narzędzie w praktyce lekarza alergologa. Mają one jednak pewne ograniczenia, np. nie mogą być wykonywane u kobiet w ciąży, ponieważ zbyt silna reakcja mogłaby zaszkodzić życiu i zdrowiu pacjentki oraz płodu. Nie powinny być stosowane również wtedy, jeśli w przeszłości wystąpiła u pacjenta bardzo silna rekcja na dany alergen, np. jad owadów. Bezpieczną i równie wiarygodną metodą diagnostyki alergii jest diagnostyka serologiczna, czyli testy z krwi. W tym przypadku pacjent nie styka się z potencjalnie groźnym dla niego alergenem. Na szczególną uwagę zasługują komponentowe testy serologiczne, czyli diagnostyka molekularna alergii, która m.in. pozwala oszacować skuteczność odczulania.

00:13 Co to jest alergia?

00:47 Czy alergia i atopia to to samo?

01:23 Jakie są objawy alergii?

02:18 Na czym polega diagnostyka alergii?

03:23 Jakie są przeciwwskazania do wykonania punktowych testów skórnych?

04:20 Jakie są zalety diagnostyki serologicznej?

04:58 Czym różni się klasyczna diagnostyka serologiczna od diagnostyki molekularnej?

05:59 Jakie są zalety diagnostyki molekularnej?

06:58 Czym jest CCD i jak należy interpretować wynik testu serologicznego z dodatnimi przeciwciałami anty-CCD?

08:07 W jaki sposób można wykluczyć wpływ przeciwciał anty-CCD na wynik testu alergologicznego?

Co to jest alergia?

Według nomenklatury przyjętej przez Europejską Akademię ds. Alergologii i Immunologii Klinicznej alergie to rodzaj nadwrażliwości o podłożu immunologicznym, czyli występowanie powtarzalnych objawów podmiotowych lub przedmiotowych wywołanych przez ekspozycję na bodziec w dawce tolerowanej przez osoby zdrowe. W przypadku tzw. klasycznych alergii podłoże immunologiczne będzie związane z produkcją specyficznych przeciwciał IgE przeciwko alergenom.

Czy alergia i atopia to to samo?

Alergia i atopia to dwa różne pojęcia. Atopia to genetyczna predyspozycja do nadprodukcji przeciwciał IgE w odpowiedzi na ekspozycję na zwykłe dawki alergenu. Sama nie jest chorobą, ale może w konsekwencji doprowadzić do rozwinięcia się objawów alergii, takich jak astma, alergiczny nieżyt nosa, alergiczne zapalenie spojówek, lub powstawania wyprysków skórnych. O alergii mówimy wówczas, kiedy produkcji przeciwciał towarzyszą objawy kliniczne.

Jakie są objawy alergii?

Spektrum możliwych objawów alergii jest bardzo szerokie i może dotyczyć:

• układu oddechowego, np.: katar sienny, nieżyt nosa, kichanie, duszności, napady astmy
• układu pokarmowego: wymioty, biegunki, ból brzucha, wzdęcia
• skóry: pokrzywki, świąd skóry, wysypki, atopowe zapalenie skóry
• oczu: zaczerwienienie i łzawienie oczu

W skrajnych przypadkach reakcja alergiczna może mieć charakter uogólniony, który nazywamy anafilaksją. Jeśli anafilaksji towarzyszy obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, mówimy wówczas o wstrząsie anafilaktycznym, który jest stanem zagrożenia życia.

Jak wygląda diagnostyka alergii?

Podstawą diagnostyki alergii są badania podmiotowe oraz badania przedmiotowe.

Testy używane w rutynowej diagnostyce podzielić można na:

• Testy in vitro, do których zaliczamy: oznaczenie całkowitego IgE w surowicy, oznaczenie specyficznych przeciwciał IgE oraz zdecydowanie mniej popularne i rzadziej wykonywane badanie, takie jak: tryptaza w surowicy, eozynofile w krwi obwodowej i wydzielinach, oznaczanie inhibitora składowej C1 układu dopełniacza czy badanie kompleksów immunologicznych
• Testy in vivo, do których zaliczamy testy skórne, np. płatkowe, śródskórne czy najczęściej wykonywane w gabinetach alergologicznych punktowe testy skórne, oraz testy prowokacyjne. Prowokację alergenową można przeprowadzać na kilka sposobów: doustnie, dospojówkowo, dooskrzelowo lub donosowo

Czy są jakieś przeciwskazania do wykonania punktowych testów skórnych? 

Testy skórne to podstawowe narzędzie w praktyce lekarza alergologa, pozwalające na ocenę skórnej reakcji organizmu na wybrane alergeny. Testy skórne mają jednak pewne ograniczenia.

• Nie mogą być wykonywane u kobiet w ciąży, ponieważ zbyt silna reakcja mogłaby zaszkodzić życiu i zdrowiu pacjentki oraz płodu.
• Ze względu na niską współpracę z pacjentem oraz słabsze reakcje u małych dzieci zaleca się aby były wykonywane od 4. roku życia.
• Nie mogą być wykonywane u osób z chorobami skóry lub nasilonym dermografizmem.
• Nie powinny być stosowane, jeśli w przeszłości wystąpiła u pacjenta bardzo silna rekcja na dany alergen, np. jad owadów.
• Jeśli pacjent przyjmuje leki antyhistaminowe lub leki antydepresyjne, w tym benzodiazepiny oraz trójpierścieniowe leki antydepresyjne, których nie może odstawić przed planowanym badaniem, testy skórne nie mogą być u niego wykonane z powodu ryzyka wyniku fałszywie negatywnego.

Jakie są zalety diagnostyki serologicznej?

Diagnostyka serologiczna jest bezpieczną metodą diagnostyki alergii, ponieważ pacjent nie styka się z potencjalnie groźnym dla niego alergenem. Badania mogą zostać wykonane u kobiet w ciąży, u osób, które w przeszłości doświadczyły silnej reakcji alergicznej, np. na jady owadów, u małych dzieci, które słabo współpracują podczas wykonywania testów skórnych, oraz u osób, które zwyczajnie boją się wykonać testy skórne. Badanie z krwi jest również niezależne od chorób skóry, np. atopowego zapaleni skóry czy dermografizmu.

Czym różni się klasyczna diagnostyka serologiczna od diagnostyki molekularnej?

Molekularna diagnostyka alergii, nazywana również diagnostyką komponentową, to całkowicie nowe podejście do tematu rozpoznawania przyczyn wywołujących alergię. W klasycznych, serologicznych testach diagnostycznych wykorzystuje się pełne ekstrakty alergenów, które pozwalają zidentyfikować źródło alergii, np. pyłek brzozy, orzeszki ziemne, jad pszczoły itp.

Postęp we współczesnej alergologii jest tak duży, że dzisiaj jesteśmy w stanie precyzyjnie ustalić, które białka ze źródła alergenu są rzeczywistą przyczyną objawów alergicznych, które leżą u podstaw reakcji krzyżowych z innymi alergenami, a które w ogóle nie wpływają na stymulację naszego układu odpornościowego.

Molekularne testy alergologiczne wykorzystują tę wiedzę i dokładnie wskazują, na jakie konkretne białka nasz organizm jest uczulony. Pozwala to na uzyskanie indywidualnego profilu uczulenia bardzo pomocnego np. przed planowanym odczulaniem czy oceną silnych reakcji alergicznych, w tym anafilaksji.

Jakie są zalety diagnostyki molekularnej?

Diagnostyka molekularna alergii stanowi nowoczesne narzędzi w alergologii, dzięki któremu:

• pacjent uzyskuje indywidualny profil uczulenia na poszczególne składowe alergenu
• lekarz, w przypadku odczulania pacjenta na pyłek traw i drzew, może przewidzieć sukces immunoterapii
• można oszacować ryzyko wystąpienia silnych reakcji alergicznych na niektóre alergeny, np. mleko, jajko kurze czy orzeszki ziemne
• pacjent zyskuje informację, czy wybrane produkty spożywcze, np. mleko lub jajko kurze, nie powinny być w ogóle przez niego spożywane spożywać czy ma szansę tolerowania produktów gotowanych
• uzyskujemy informację o potencjalnych reakcjach krzyżowych z innymi alergenami o podobnej budowie

Czym jest CCD i jak należy interpretować wynik testu serologicznego z dodatnimi przeciwciałami anty-CCD?

CCD to skrót z języka angielskiego oznaczający reagujące krzyżowo determinanty węglowodanowe. Są to reszty węglowodanów przyłączone do alergenów. Struktury CCD charakteryzują się dużą immunogennością, a przeciwciała anty-CCD reaktywnością krzyżową. Przeciwciała wyprodukowane przeciwko CCD mają jednak bardzo ograniczone znaczenie kliniczne, ponieważ nie są zdolne do inicjacji reakcji alergicznej.

Przeciwciała anty-CCD mogą wpływać na wynik testów serologicznych, powodując zawyżenie wyniku u pacjentów rzeczywiście uczulonych na dany alergen, lub mogą prowadzić do powstania wyniku fałszywie dodatniego w przypadku, kiedy pacjent nie jest uczulony na alergen.

W każdym przypadku kiedy pasmo CCD jest dodatnie, należy bardziej ostrożnie podejść do oceny wyniku, zwłaszcza w przypadku, kiedy uzyskano dużo pozytywnych wyników dla alergenów zawierających CCD, np.: pyłek traw i drzew, warzywa, owoce, jady owadów, które nie korelują z objawami klinicznymi u pacjenta.