Czego szukasz?

Filtrowanie

Diagnostyka krztuśca – metody, problemy, powikłania i szczepienia [HD]

11 czerwca, 2019
Marta Janik

Diagnostykę laboratoryjną krztuśca dzielimy na bezpośrednią i pośrednią. „Złotym standardem” jest trudna i czasochłonna hodowla bakterii, coraz częściej zastępowana wykrywaniem bakteryjnego DNA metodą PCR (metody bezpośrednie). Najbardziej dostępną metodą diagnostyczną jest natomiast wykrywanie w surowicy pacjenta przeciwciał skierowanych przeciwko toksynie krztuścowej oraz hemaglutyninie włókienkowej (metoda pośrednia). Z filmu dowiesz się m.in.: jak diagnozować krztusiec, jakie metody wybrać w zależności od fazy infekcji i wieku pacjenta, jak interpretować wyniki badań i jak chronić się przed tą chorobą (szczepić czy nie szczepić?).

00:13 Czym jest krztusiec?

00:48 Jakie są objawy kliniczne krztuśca?

02:42 Jakiego rodzaju powikłań możemy spodziewać się po infekcji pałeczką krztuśca?

03:09 Z czym związana jest chorobotwórczość pałeczek Bordetella pertussis?

03:57 Jak wygląda diagnostyka laboratoryjna krztuśca?

06:32 Jakie trudności mogą pojawić się przy stosowaniu metod serologicznych?

07:27 Jak wygląda algorytm diagnostyczny oraz interpretacja wyników testów laboratoryjnych w diagnostyce krztuśca?

08:53 Jakie są prawdopodobne przyczyny zwiększonej zapadalności na krztusiec?

09:43 W jaki sposób możemy uchronić się przed krztuścem?

Co to jest „krztusiec”?

Krztusiec, dawniej „koklusz”, to bakteryjna, bardzo zakaźna, ostra choroba układu oddechowego wywoływana przez pałeczkę krztuśca Bordetella pertussis. Choroba charakteryzuje się występowaniem epizodów napadowego kaszlu z charakterystycznym świstem oddechowym. Krztusiec to choroba, która nie kiedyś uznawana była za chorobę wieku dziecięcego, dziś obserwujemy coraz częściej zachorowania wśród młodzieży i osób dorosłych.

Jakie są objawy kliniczne „krztuśca”?

Objawy kliniczne w dużej mierze uzależnione są od takich czynników, jak: wiek pacjenta, indywidulana odporność oraz od czasu, jaki upłynął od ostatniej infekcji lub szczepienia.

W przebiegu klinicznym krztuśca wyróżniamy 3 fazy:

  • fazę nieżytową
  • fazę kaszlu napadowego
  • fazę zdrowienia

Faza nieżytowa rozpoczyna się po okresie wylęgania trwającym od 7 do 21 dni. Cechuje się występowaniem nieżytu górnych dróg oddechowych typowego dla przeziębienia (zmęczenie, wyciek wydzieliny z nosa, łagodny kaszel, nadmierne łzawienie oraz przekrwienie spojówek), może również występować stan podgorączkowy. Czas trwania objawów wynosi od 1 do 2 tygodni.

Faza kaszlu napadowego charakteryzuje się przede wszystkim napadowym kaszlem, występującym zwłaszcza w nocy, który rozpoczyna się kilkoma kaszlnięciami przechodzącymi w głośny kaszel prowadzący do utraty tchu, duszności, a czasem nawet wymiotów. Napad kaszlu może przebiegać z zasinieniem twarzy, wytrzeszczem oczu oraz wysunięciem języka. Może powodować krwawienie z nosa, wylewy podspojówkowe oraz drgawki. W maksymalnym momencie duszności następuje głęboki wdech z tzw. „pianiem”. W przebiegu tej fazy może dojść do ciężkich powikłań: niedotlenienie mózgu i trwałe jego uszkodzenie, odma opłucnowa, krwiak wewnątrzczaszkowy, przepuklina brzuszna, zapalenie ucha lub zapalenie płuc. Czas trwania tej fazy wynosi od 1 do 6 tygodni (czasem nawet dłużej – do 12 tygodni).

W fazie zdrowienia napady kaszlu występują coraz rzadziej i są mniej intensywne. Niestety kaszel może utrzymywać się nawet przez okres do 3 miesięcy i często współistnieje z wymiotami.

Jakiego rodzaju powikłań możemy spodziewać się po infekcji pałeczką krztuśca?

Powikłania po krztuścu zależne są od wieku i występują we wszystkich grupach wiekowych. Powikłaniem krztuśca może być zapalenie płuc, zapalenie ucha środkowego, natomiast najcięższym powikłaniem jest zajęcie ośrodkowego układu nerwowego, czyli encefalopatia krztuścowa. Mogą również pojawić się omdlenia oraz drgawki.

Z czym związana jest chorobotwórczość pałeczek Bordetella pertussis?

Chorobotwórczość pałeczek Bordetella pertussis jest związana z wieloma czynnikami. Za kolonizacje drzewa oskrzelowego odpowiedzialne są adhezyny: hamaglutynina włókienkowa, pertaktyna oraz fimbrie. Powstawanie zmian martwiczych w drzewie oskrzelowym warunkowane jest współdziałaniem toksyn: cytotoksyny tchawiczej – wewnątrzkomórkowej toksyny uwalnianej po rozpadzie komórek i lipopolisacharydu, którego prozapalne działanie inicjuje powstawanie ognisk martwiczych. Zdolność hamowania procesu fagocytozy pałeczki krztuśca zawdzięczają zewnątrzkomórkowej cyklazie adenylanowej. Natomiast najważniejszym czynnikiem chorobotwórczości pałeczki krztuśca jest toksyna krztuścowa.

Jak wygląda diagnostyka laboratoryjna krztuśca?

Ze względu na możliwość wykrywania zarówno samej bakterii, jak i swoistych przeciwciał, diagnostykę laboratoryjną dzielimy na diagnostykę bezpośrednią i pośrednią.

Do metod bezpośrednich zaliczamy: hodowlę bakterii oraz wykrycie bakteryjnego DNA metodą PCR. Hodowla bakterii jest klasyczną metodą uznawaną za „złoty standard”. Materiałem badanym jest tutaj wydzielina lub aspiracja wydzieliny z jamy nosowo-gardłowej. Jest to metoda trudna ze względu na duże wymagania wzrostowe bakterii, czasochłonna, stosunkowo o niskiej czułości, ale nadal bardzo specyficzna. Obecnie metodą z wyboru jest wykrycie bakteryjnego DNA metodą PCR. Natomiast najbardziej dostępną metodą diagnostyczną obecnie jest metoda pośrednia, do której zaliczamy badania serologiczne oparte o metodę immunoenzymatyczną (ELISA). Badania serologiczne powinny być wykonywane w kierunku wykrycia w surowicy pacjenta przeciwciał w klasie IgA, IgM, ale przede wszystkim w klasie IgG. Wykrywamy przeciwciała skierowane przeciwko takim czynnikom wirulencji, jak toksyna krztuścowa oraz hemaglutynina włókienkowa.

Według obowiązujących kryteriów uznanych przez ECDC w 2013 roku, dotyczących metod diagnostycznych, u noworodków, młodych niemowląt, dzieci szczepionych przeciwko krztuścowi oraz młodzieży i dorosłych z kaszlem trwającym powyżej 2 tyg. – zalecana diagnostyka to wykrycie bakteryjnego DNA metodą PCR oraz hodowla bakteryjna. U młodzieży i dorosłych z kaszlem trwającym poniżej 3 tyg. – zalecana metoda to PCR oraz oznaczenie poziomu przeciwciał klasy IgG przeciwko toksynie krztuścowej. Natomiast jeżeli kaszel trwa powyżej 3 tyg., wystarczającą metodą diagnostyczną jest oznaczenie przeciwciał IgG przeciwko toksynie krztuścowej.

Jakie trudności mogą pojawić się przy stosowaniu metod serologicznych?

Metody serologiczne są obecnie najczęściej stosowanym narzędziem diagnostycznym w przypadku podejrzenia infekcji Bordetella pertussis. Należy jednak pamiętać, że metody te mają swoje ograniczenia, które mogą sprawiać problemy diagnostyczne. Przeciwciała klasy IgG mogą występować po przebytym szczepieniu, mogą być przekazane przez łożysko od matki, ale również będą obecne po zachorowaniu. Przeciwciała klasy IgM pojawiają się tylko raz, dlatego będą obecne po niedawnym zakażeniu u osób nieszczepionych, ale również będą obecne po szczepieniu. U osób szczepionych przy powtórnych zakażeniach już nie będą obecne. Natomiast przeciwciała klasy IgA potwierdzają świeże zakażenie Bordetella pertussis ale uznawane są za mało specyficzne.

Należy pamiętać, że badania serologiczne u małych dzieci mają bardzo małe zastosowanie, natomiast większe w przypadku osób dorosłych.

Jak wygląda algorytm diagnostyczny oraz interpretacja wyników testów laboratoryjnych w diagnostyce krztuśca?

Według obowiązującego algorytmu diagnostycznego diagnostyka laboratoryjna powinna rozpoczynać się od badania w kierunku wykrycia przeciwciał klasy IgG przeciwko toksynie krztuścowej z wykorzystaniem metody immunoenzymatycznej ELISA. Dodatni test w kierunku wykrycia przeciwciał nie wskazuje na zakażenie. Należy zwrócić uwagę na punkty odcięcia. Z pewnością bardzo wysokie stężenie przeciwciał, powyżej 100 jednostek, wskazuje na przebyte zakażenie lub świeże, jeśli występuje charakterystyczny obraz kliniczny. W przypadku wyników niejasnych (poziom jednostek 40–100) lub wyników ujemnych (poziom jednostek poniżej 40), przy występowaniu objawów, zaleca się przeprowadzenie dalszej diagnostyki z wykorzystaniem oznaczenia dodatkowych parametrów diagnostycznych, takich jak poziom przeciwciał klasy IgG przeciwko hemaglutyninie włókienkowej oraz przeciwciał klasy IgA przeciwko toksynie krztuścowej.

Badania naukowe wykazały, że poziom przeciwciał anty-PT w klasie IgA lub IgG jest zależny od wieku pacjenta, dlatego bardzo ważne jest, aby analizując wyniki badań serologicznych pacjentów, zwracać uwagę na ich wiek. Każdą próbkę należy oznaczać ilościowo, uwzględniając zależny od wieku zakres norm podany
w instrukcji do testu. Interpretację zależną od wieku pacjenta należy szczególnie uwzględnić u dzieci poniżej 11. roku życia.

Jakie są prawdopodobne przyczyny zwiększonej zapadalności na krztuśca?

Obecnie obserwuje się następujące przyczyny zwiększonej zapadalności na krztusiec:

  • sprawniejszy nadzór epidemiologiczny nad chorobą
  • lepsze metody diagnostyki krztuśca – zastosowanie metody PCR
  • podatność niemowląt na zachorowania – kontakty z zakażonym opiekunem
  • zanikanie odporności pomimo pełnego cyklu szczepień
  • mniejsza długookresowa skuteczność szczepionek bezkomórkowych
  • krążenie zmutowanych szczepów pałeczek krztuśca
  • pojawienie się szczepów wykazujących brak ekspresji jednego lub więcej antygenów szczepionkowych, co zmniejsza skuteczność szczepionek
  • brak zgody rodziców na szczepienie dzieci

W jaki sposób możemy uchronić się przed krztuścem?

Podstawowym sposobem zapobiegania krztuścowi są szczepienia ochronne. Ich celem jest ochrona przed zakażeniem, ale również redukcja liczby bakterii krążących w środowisku, przez co również zmniejsza się prawdopodobieństwo wystąpienia zachorowania u osób nieuodpornionych. Ważne jest, aby uzyskać jak najwyższy odsetek osób (dzieci, młodzieży i dorosłych) uodpornionych na krztusiec. W ten sposób, utrzymując wyszczepialność na wysokim poziomie, zapobiegamy zachorowaniu na krztusiec nie tylko u siebie, ale też u innych.

Szczepienie przeciwko krztuścowi zostało wprowadzone w Polsce jako szczepienie obowiązkowe w latach 60. ubiegłego wieku. Pierwsze szczepienie przeciwko krztuścowi dziecko otrzymuje po ukończeniu 6. tygodnia życia. Do pełnego uodpornienia potrzebne jest podanie 3 dawek w odstępach 4–6 tygodni w pierwszym roku życia oraz podanie dawki uzupełniającej w 16.–18. miesiącu życia dziecka. Ponieważ wytworzona odporność nie jest długotrwała, dzieci otrzymują dawki przypominające szczepionki w 6. i 14. roku życia. Zalecane jest również szczepienie w 19. roku życia. Dodatkowo według najnowszych danych dorośli powinni przyjmować dawki przypominające co 10 lat.

Janik

Marta Janik

Kierownik Regionu (woj. dolnośląskie, śląskie, opolskie)

508 399 744

m.janik@euroimmun.pl

Masz pytanie dotyczące tego tematu? 





    „]

    Dodaj komentarz

    Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

    Katalog produktów