Czego szukasz?

Filtrowanie

Diagnostyka laboratoryjna choroby Devica

14 grudnia, 2016
Patryk Matuszek
Diagnostyka laboratoryjna choroby Devica

Choroba zapalna nerwu wzrokowego i rdzenia kręgowego (NMO), podobnie jak stwardnienie rozsiane (SM), jest zapalną demielinizacyjną chorobą OUN. NMO, nazywana również chorobą Devica, jest rzadką chorobą autoimmunologiczną, gdzie celem odpowiedzi immunologicznej jest rdzeń kręgowy i nerwy wzrokowe. Zespół Devica we wczesnych stadiach przypomina stwardnienie rozsiane. Objawy NMO obejmują głównie osłabienie siły mięśniowej lub nawet paraliż nóg i/lub rąk, utratę czucia, zaburzenia widzenia aż do ślepoty, głównie jako spadek ostrości widzenia, dysfunkcję pęcherza moczowego oraz jelit. Jako że NMO oraz SM wymagają zupełnie odmiennego leczenia, prawidłowa diagnostyka różnicowa jest kluczowa we wczesnym doborze właściwej terapii. Istotną cechą odróżniającą NMO od SM jest występowanie w surowicy pacjentów przeciwciał klasy IgG przeciwko akwaporynie 4.

Kryteria rozpoznania choroby Devica

Pierwsze kryteria rozpoznania NMO z 2006 roku zakładały spełnienie dwóch kryteriów głównych oraz dwóch z trzech kryteriów pomocniczych [1]:

Kryteria główne:

  • zapalenie rdzenia kręgowego
  • zapalenie nerwu wzrokowego

Kryteria pomocnicze:

  • zmiany w rezonansie magnetycznym na początku choroby nie obejmują mózgu, w rdzeniu kręgowym rozciągają się zaś na długości co najmniej 3 segmentów
  • obecność przeciwciał przeciwko akwaporynie 4 – NMO-IgG
  • brak prążków oligoklonalnych w płynie mózgowo-rdzeniowym (mogą się zdarzać u 15-30% chorych, ale ich obecność jest raczej przejściowa)

W 2015 roku międzynarodowy panel specjalistów z zakresu diagnostyki NMO (IPND – The International Panel for NMO Diagnosis) przeanalizował dostępne dane literaturowe i uaktualnił kryteria diagnostyczne choroby Devica [2]. Wprowadzono nowe pojęcie – NMOSD (NMO spectrum disorders), które poszerza spektrum choroby Devica o tzw. NMO bez obecności przeciwciał przeciwko akwaporynie 4 (lub NMO z nieznanym statusem przeciwciał przeciwko akwaporynie 4). W konsekwencji wprowadzono nowe kryteria diagnostyczne:

  • NMOSD z przeciwciałami anty-AQP41:
    • Co najmniej 1 charakterystyczny objaw kliniczny: zapalenie nerwu wzrokowego, ostre poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego (LETM), zespół uszkodzenia „area postrema” (nudności, wymioty, czkawka), inne zespoły uszkodzenia pnia mózgu, objawowa narkolepsja lub ostry zespół uszkodzenia międzymózgowia ze zmianami w MRI, inne objawowe zespoły uszkodzenia mózgu ze zmianami w MRI2
    • Obecne przeciwciała przeciwko AQP43
    • Brak lepszego wytłumaczenia objawów
  • NMOSD bez przeciwciał anty-AQP41:
    • Co najmniej 2 charakterystyczne objawy kliniczne: zapalenie nerwu wzrokowego, ostre poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego (LETM), zespół uszkodzenia „area postrema” (nudności, wymioty, czkawka)
    • Rozsianie w przestrzeni (2 lub więcej różnych objawów zapalenia rdzenia)
    • Dodatkowe zmiany w MRI: uszkodzenie pola najdalszego, poprzeczne zapalenie rdzenia – LETM bez zmian w MRI mózgowia, ale obecne zmiany w obrębie skrzyżowania wzrokowego lub w nerwach wzrokowych
    • Negatywny test przeciwciał przeciwko AQP4 oznaczane najczulszymi metodami lub brak możliwości wykonania takiego testu
    • Brak lepszego wytłumaczenia objawów

 

Przeciwciała  anty-MOG

Rozpoznanie NMO wśród pacjentów z obecnością przeciwciał anty-AQP4 nie stanowi dużego problemu. Większym wyzwaniem wydaje się rozpoznanie NMO u pacjentów bez obecności przeciwciał anty-AQP4. Wśród większości AQP4 negatywnych pacjentów potwierdza się obecność przeciwciał przeciwko glikoproteinie związanej z mieliną oligodendrocytów (anty-MOG) [3-5].

Wczesne oznaczenie i różnicowanie przeciwciał anty-MOG i anty-AQP4 u pacjentów z podejrzeniem NMOSD i SM może mieć kluczowe znaczenie w postawieniu trafnej diagnozy i wdrożeniu odpowiedniego leczenia. Ponadto obecność przeciwciał pozwala przewidzieć przebieg objawów klinicznych u pacjentów; pacjenci anty-MOG pozytywni wykazują częściej jednofazowy, a nie rzutowy charakter choroby o łagodniejszym przebiegu względem pacjentów anty-AQP4 pozytywnych.

                                        Pacjenci anty-AQP4 pozytywni Pacjenci anty-MOG pozytywni
Charakter choroby: rzutowy jednofazowy
Płeć: częściej u kobiet bez przewagi płci
Wiek: w każdym wieku częściej u dzieci

 

Testy laboratoryjne do oceny przeciwciał anty-AQP4/MOG

Diagnostyka laboratoryjna choroby Devica obejmuje oznaczenie w surowicy przeciwciał anty-AQP4/MOG. W tym celu IPND zaleca stosowanie tzw. testów CBS (cell based assay), co w praktyce oznacza użycie testu immunofluorescencji pośredniej z użyciem komórek transfekowanych akwaporyną 4 oraz MOG. Testy CBA umożliwiają ocenę przeciwciał przeciwko szerokiemu spektrum docelowych antygenów, np. NMDA rec., AMPA rec., GABA rec., VGKC (LGI1, CASPR2, DPPX) oraz akwaporyna 4 i MOG. W przeciwieństwie do testów IIFT opartych o substraty tkankowe ocena testów CBA jest dużo prostsza. Na komórkach transfekowanych (np. akwaporyną 4 czy MOG) nie ocenia się charakterystycznego typu fluorescencji tkanki (np. móżdżku małpy). Stwierdza się jedynie reakcję pozytywną lub negatywną.

Firma EUROIMMUN jest jedynym producentem testu IIFT służącego do oceny przeciwciał przeciwko akwaporynie 4 i MOG w trakcie 1 inkubacji:

Test IIFT do oceny przeciwciał przeciwko akwaporynie 4 i MOG w trakcie 1 inkubacji

 

Piśmiennictwo

  1. Wingerchuk D.M., Lennon V.A., Pittock S.J. et al. Revised diagnostic criteria for neuromyelitis optica. Neurology 2006 May 23; 66 (10): 1485–1489.
  2. Wingerchuk D.M., Banwell B., Bennett J.L. et al. International consensus diagnostic criteria for neuromyelitis optica spectrum disorders. Neurology 2015 Jul 14; 85 (2): 177–189.
  3. Kitley J., Woodhall M., Waters P. et al. Myelin-oligodendrocyte glycoprotein antibodies in adults with a neuromyelitis optica phenotype. Neurology 2012 Sep 18; 79 (12): 1273–1277.
  4. Kitley J., Waters P., Woodhall M. et al. Neuromyelitis optica spectrum disorders with aquaporin-4 and myelin-oligodendrocyte glycoprotein antibodies: a comparative study. JAMA Neurol 2014; 71: 276–283.
  5. Sato D.K., Callegaro D., Lana-Peixoto M.A. et al. Distinction between MOG antibody-positive and AQP4 antibody-positive NMO spectrum disorders. Neurology 2014; 82: 474–481.
Matuszek

Patryk Matuszek

Ekspert ds. Szkoleń i Wystąpień Publicznych, Senior Product Manager ds. Boreliozy

503 026 072

p.matuszek@euroimmun.pl

Masz pytanie dotyczące tego tematu? 





    Dodaj komentarz

    Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

    Katalog produktów