Są paskudne: swędzą, łuszczą się, zaogniają, bolą i wyglądają nieestetycznie – zmiany wywołane przez grzybice skóry i paznokci. Walka z nimi to prawdziwy test cierpliwości dla pacjenta, ponieważ:

• zmiany utrzymują się długo
• diagnostyka i identyfikacja grzyba może zająć do 6 tygodni (przy hodowli mykologicznej)
• leczenie trwa nawet kilka miesięcy

Szacuje się, że ok. 25% ludzi na świecie cierpi z powodu infekcji skóry, włosów czy paznokci wywołanej przez grzyby chorobotwórcze, co czyni dermatomykozy jedną z najczęstszych chorób zakaźnych. Zakażenia rozprzestrzeniają się nie tylko przez bezpośredni kontakt, ale również poprzez skażone ubrania, buty, prysznice, podłogi, dywany itp. Ryzyko onychomykozy (grzybica paznokci) zwiększają: cukrzyca, choroby tętnic i żył, polineuropatie o różnej etiologii, immunosupresja, nowotwory, HIV/AIDS. Aby rozpocząć skuteczną terapię i zmniejszyć dolegliwości pacjenta, dermatolog musi wiedzieć, z jakim konkretnie przeciwnikiem się mierzy.

Główne przyczyny dermatomykoz to zakażenie dermatofitami, a w dalszej kolejności także grzybami z rodzaju Candida czy pleśniami. Dermatofity obejmują grzyby z rodzajów: Trichophyton, Epidermophyton, Nannizzia, Paraphyton, Lophophyton, Microsporum i Arthroderma. W zależności od rodzaju gospodarza i źródła infekcji dermatofity można podzielić na:

• antropofilne (przenoszone przez człowieka)
• zoofilne (przenoszone przez zwierzęta)
• geofilne (przenoszone w wyniku kontaktu ze skażoną glebą)

Blisko 70% onychomykoz u ludzi wywołują dermatofity antropofilne, w szczególności Trichophyton rubrum. W obrębie rąk dość często dochodzi do stanów zapalnych wałów paznokciowych, za które odpowiedzialne są grzyby drożdżopodobne z rodzaju Candida. Mogą one także odpowiadać za zakażenia błon śluzowych jamy ustnej i narządów płciowych. Owłosioną skórę głowy nierzadko atakuje zaś Microsporum canis, dermatofit zoofilny.

Diagnostyka infekcji grzybiczych

Na współczesną diagnostykę mykologiczną składają się proste badania dostępne w gabinecie dermatologicznym: ocena fluorescencji zmian chorobowych w świetle lampy Wooda czy oglądanie paznokci pod dermoskopem. W laboratoriach mykologicznych natomiast wykonuje się badania mikroskopowe preparatów wykonanych z pobranego materiału oraz klasyczne hodowle. Znacznie rzadziej wykonywane są analizy właściwości enzymatycznej grzybów czy badania histopatologiczne wycinków pobranych ze skóry i paznokci.

Wymienione opcje diagnostyczne są pracochłonne, wymagają czasu i sporego doświadczenia, a mimo to nie gwarantują pewnego wyniku. W szczególności w przypadku infekcji mieszanych, w których wolno rosnące gatunki grzybów zostaną przerośnięte przez inne, bardziej ekspansywne gatunki i tym samym przeoczone. Koinfekcja bakteryjna, wdrożone przed diagnostyką laboratoryjną leczenie preparatami zawierającymi kortykosteroidy czy alergia kontaktowa mogą dodatkowo utrudniać rozpoznanie grzybicy skóry i paznokci. Z tego powodu coraz szersze zastosowanie w diagnostyce dermatomykoz mają badania genetyczne.

Nowy test genetyczny EUROArray Dermatomykozy (EUROIMMUN AG) opiera się na multipleksowej reakcji PCR (łańcuchowa reakcja polimerazy, z ang. Polymerase Chain Reaction) z detekcją jej produktów na mikromacierzy DNA. W pojedynczej reakcji PCR w sumie analizowanych jest 50 dermatofitów, a dokładna identyfikacja podawana jest dla 23 gatunków dermatofitów oraz 6 gatunków drożdżaków/pleśni. Próbkę wyjściową do badania stanowi DNA wyizolowane z zeskrobin skórnych, skrawków paznokci, włosów (konieczna cebulka) czy materiału z hodowli mykologicznej. Takie czynniki, jak mieszana infekcja czy już rozpoczęte leczenie przeciwgrzybicze, nie wpływają na wynik testu EUROArray Dermatomykozy.

Badane gatunki dermatofitów:

• Antropofilne: T. tonsurans, T. interdigitale, T. schoenleinii, T. concentricum, T. rubrum, T. violaceum, E. floccosum, M. ferrugineum, M. audouinii
• Zoofilne: T. equinum, T. mentagrophytes* (T. interdigitale ), T. simii, T. quinckeanum* (T. mentagrophytes), T. erinaceid, T. bullosum, T. benhamiae* (A. benhamiae), T. verrucosum, T. eriotrephon, M. canis, N. persicolor* (M. persicolor)
• Geofilne: N. fulva* (M. fulvum), N. gypsea* (M. gypseum), N. incurvata* (M. incurvatum)

*nowa nomenklatura za: Hoog et al., Mycopathologia: 2017 Feb; 182 (1–2): 5–31

• Gatunki drożdżaków: C. parapsilosis, C. albicans, C. guilliermondii
• Gatunki pleśni: F. solani, F. oxysporum, Sc. brevicaulis

Molekularna diagnostyka grzybic znacząco skraca czas potrzebny na postawienie diagnozy: z kilku tygodni do nawet kilku godzin. Dodatkowo podnosi czułość i specyficzność analiz mykologicznych, doskonale wypełniając lukę między klasycznymi badaniami mykologicznymi a nowoczesną diagnostyką medyczną.

Szybkie i jednoznaczne wyniki testu genetycznego w kierunku dermatomykoz stanowią doskonałe narzędzie diagnostyczne dla dermatologa. Umożliwiają wybranie i zastosowanie celowanej dla danego gatunku grzyba terapii, która gwarantuje najwyższą skuteczność i końcowy sukces kuracji przeciwgrzybiczej.

Piśmiennictwo

1. https://www.grzybica.online/
2. Gosink, Directed detection and differentiation of dermatomycosis pathogens by DNA MICROARRAY. Clinical Laboratory International 2018.
3. https://www.medlabme.com/magazine/en/Issue/2018-issue-21/dermatomycosis-diagnostics-by-dna-microarray.html
4. https://www.euroimmunblog.com/fast-and-reliable-diagnostics-of-fungal-skin-infections-with-the-euroarray-dermatomycosis/
5. https://www.termedia.pl/mz/Prof-Romuald-Maleszka-Grzybica-to-powszechna-choroba,33032.html