Kalprotektyna to białko uwalniane do kału przez krwinki białe w momencie wystąpienia stanu zapalnego w jelicie. Poziom stężenia kalprotektyny w kale mówi o tym, jak bardzo zaawansowany jest proces zapalny w jelicie. W filmie m.in. wyjaśniamy, kto i kiedy powinien wykonać badanie, przy jakim wyniku lekarz może zrezygnować z wykonania u pacjenta kolonoskopii i czy oznaczanie stężenia kalprotektyny w kale u dzieci poniżej 4. r.ż. ma sens. Podpowiadamy również, jak pobrać próbkę kału do badania.

00:13 Czym jest kalprotektyna?

00:55 Czym skutkuje stan zapalny w jelicie?

01:42 Kto powinien wykonać badanie stężenia kalprotektyny w kale?

02:59 Jaki wynik badania stężenia kalprotektyny w kale świadczy o tym, że należy wykonać kolonoskopię, a jaki o tym, że można jej uniknąć?

03:56 Czy badanie stężenia kalprotektyny w kale wykonuje się tylko w diagnostyce różnicowej IBS od IBD? Gdzie jeszcze znajduje ono zastosowanie?

04:41 Czy badanie stężenia kalprotektyny w kale można wykonywać u dzieci?

05:14 Dlaczego interpretacja wyniku badania stężenia kalprotektyny w kale u dzieci poniżej 4. r.ż. jest szczególnie trudna?

06:06 W jaki sposób należy pobrać próbkę kału do badania stężenia kalprotektyny? (wskazówka dla pacjenta)

Co to jest kalprotektyna?

Kalprotektyna to białko produkowane przez białe krwinki (leukocyty) – a dokładniej granulocyty obojętnochłonne. W momencie wystąpienia stanu zapalnego w organizmie kalprotektyna uwalniana jest z granulocytów do płynów ciała – surowicy, płynów ustrojowych, a także do kału, dlatego też jest markerem intensywności stanu zapalnego toczącego się w naszym organizmie. Największe znaczenie diagnostyczne ma wykonywanie badania kalprotektyny w próbce kału, które wykorzystywane jest w diagnozowaniu przewlekłych chorób jelit.

Co się dzieje, jeżeli w jelicie dojdzie do stanu zapalnego?

Jako pierwsze w miejscu stanu zapalnego pojawiają się granulocyty, które przenikając do wnętrza jelita, ulegają zniszczeniu i uwalniają kalprotektynę do kału. Ilość kalprotektyny w kale jest więc miarą ilości granulocytów obojętnochłonnych, biorących udział w procesie zapalnym, a co za tym idzie – jest miarą intensywności stanu zapalnego w jelicie. Im wyższy jest poziom stężenia kalprotektyny w kale, tym intensywniejsze zapalenie śluzówki jelita.

Dodatkowo kalprotektyna ma zdolność do wiązania jonów wapnia, które nadają jej wyjątkową stabilność w próbce kału, w związku z tym badanie kalprotektyny w kale jest wiarygodnym wskaźnikiem intensywności stanu zapalnego w jelitach.

Kto powinien wykonać badanie kalprotektyny w kale?

Każdy z nas chociaż raz w życiu cierpiał z powodu dolegliwości jelitowych, takich jak: bóle brzucha, wzdęcia, nadmierne gazy, biegunki czy zaparcia. Objawy te powinny nas zaniepokoić w momencie, kiedy zaczynają nabierać przewlekłego charakteru, czyli utrzymują się miesiąc, dwa, trzy miesiące.

Przewlekłe dolegliwości jelitowe są charakterystyczne zarówno dla niegroźnego w skutkach zespołu jelita drażliwego, zwanego IBS, jak i początkowej fazy niebezpiecznej choroby zapalnej jelit, czyli np. choroby Leśniowskiego-Crohna czy też wrzodziejącego zapalenia jelita grubego.

Do momentu pojawienia się badania kalprotektyny w kale, na etapie diagnostyki różnicowej IBS od choroby zapalnej jelit, badaniem pierwszego wyboru było krępujące i nieprzyjemne badanie kolonoskopowe. Obecnie, zgodnie z rekomendacjami Brytyjskiego Narodowego Instytutu Zdrowia i Opieki, to badanie kalprotektyny powinno być wykonywane w pierwszej kolejności i dopiero Ci pacjenci, u których ilość kalprotektyny w próbce kału przekroczyła dozwoloną normę, powinni być kierowani na badanie kolonoskopowe. Pacjenci, u których kalprotektyna jest w normie, prawdopodobnie cierpią na zespół jelita drażliwego i u nich kolonoskopia nie jest konieczna.

Podsumowując: badanie kalprotektyny w kale wykonane jako badanie pierwszego wyboru u osób z przewlekłymi dolegliwościami jelitowymi, pozwala na uniknięcie kolonoskopii osobom, u których wynik badania kalprotektyny jest w normie.

Jaki wynik badania kalprotektyny w kale świadczy o tym, że należy wykonać kolonoskopię, a jaki o tym, że można jej uniknąć?

Ogólne wytyczne dotyczące interpretacji wyniku badania kalprotektyny w kale mówią o tym, że jeżeli wartość stężenia kalprotektyny w kale u pacjenta zawiera się w normie, czyli poniżej 50 µg/g i pacjent, oprócz objawów wspólnych dla IBS i IBD, nie wykazuje dodatkowych niepokojących objawów, lekarz może zrezygnować z wykonania badania kolonoskopowego. Prawdopodobną przyczyną objawów pacjenta jest wtedy zespół jelita drażliwego.

Natomiast jeżeli wartość wyniku przekroczy 150 µg/g, kolonoskopia jest już niestety konieczna w celu potwierdzenia lub wykluczenia nieswoistej choroby zapalnej jelit.

Należy jednak pamiętać, że o tym, czy u pacjenta należy wykonać kolonoskopię, powinien zawsze decydować lekarz!

Czy kalprotektyna to badanie wykonywane tylko w diagnostyce różnicowej IBS od IBD? Gdzie jeszcze znajduje ono zastosowanie?

Kalprotektyna jest wykorzystywana nie tylko w diagnostyce różnicowej IBS od IBD. Badanie to jest również niezwykle przydatne u osób zdiagnozowanych pod kątem IBD, zarówno dorosłych, jak i dzieci.

U osób cierpiących na IBD, czyli wrzodziejące zapalenie jelita grubego, czy też chorobę Leśniowskiego-Crohna, badanie kalprotektyny w kale może przyczynić się do zmniejszenia liczby wykonywanych kontrolnie kolonoskopii w monitorowaniu przebiegu choroby.

Badanie kalprotektyny pozwala ocenić, czy zastosowane leczenie zdaje się być skuteczne, czy też pozwala przewidzieć prawdopodobieństwo nawrotu choroby w okresie dobrego samopoczucia pacjenta, czyli remisji choroby.

Badanie kalprotektyny nabiera też co raz większego znaczenia w diagnozowaniu nawrotów pooperacyjnych u pacjentów z IBD, tak więc zastosowanie badania w diagnostyce chorób jelit ciągle rośnie.

Czy badanie kalprotektyny można wykonywać u dzieci?

Rekomendacje NICE – Brytyjskiego Narodowego Instytutu Zdrowia i Opieki – mówią o tym, że badanie kalprotektyny w kale powinno być wykonywane jako badanie pierwszego wyboru zarówno u dorosłych, jak i u dzieci >4. r.ż. z przewlekłymi dolegliwościami jelitowymi.

Dlaczego badania kalprotektyny w kale nie powinno się wykonywać u dzieci <4. r.ż.?

U dzieci <4. r.ż. stężenie kalprotektyny w kale jest fizjologicznie podwyższone, szczególnie u noworodków. Związane jest to z niedojrzałością układu pokarmowego i odpornościowego u dzieci, zasiedlaniem układu pokarmowego przez bakterie i tworzeniem mikroflory jelitowej.

Dla zobrazowania problemu – stężenie kalprotektyny w kale u zdrowych noworodków może sięgać nawet wartości 500 µg/g. U osób dorosłych normą jest 50 µg/g, dlatego też u dzieci <4. r.ż. interpretacja wyniku badania stężenia kalprotektyny w kale jest szczególnie trudna.

W jaki sposób należy pobrać próbkę do badania kalprotektyny?

Przy pobieraniu próbki kału do badania kalprotektyny należy pamiętać o tym, aby nie dopuścić do kontaktu próbki z wodą z muszli klozetowej.

Jak to zrobić? Pierwszym sposobem jest stworzenie nakładki na deskę klozetową z kilku warstw ręcznika papierowego lub po prostu wypróżnienie się do nocnika lub innego plastikowego pojemnika.

Następnie próbkę wielkości orzecha włoskiego należy przenieść do pojemnika na kał z łopatką, dostępnego w każdej aptece, i zanieść ją do laboratorium.