Schistosomatoza to choroba pasożytnicza, wywoływana przez przywry z rodzaju Schistosoma (m.in. S. mansoni, S. haematobium i S. japonicum), które występują w słodkiej wodzie na obszarze Afryki, Azji Zachodniej oraz Ameryki Południowej i Środkowej. Larwy przywr (tj. cerkarie) przenikają przez skórę osób brodzących lub pływających w skażonej wodzie. Następnie w ciągu kilku tygodni zachodzi proces dojrzewania larw, które wraz z krwią mogą trafić do płuc, serca, wątroby oraz pęcherza moczowego nosiciela. Rozmnażanie przywr odbywa się w świetle naczyń żylnych, a część jaj dostaje się do pęcherza moczowego oraz jelita i ostatecznie wraz z moczem lub kałem jest wydalana z organizmu. Kolejne kilka etapów cyklu rozwojowego przywr zachodzi w wodzie, aż do momentu, w którym cerkarie stają się zakaźne i tym samym niebezpieczne dla człowieka. Szacuje się, że na całym świecie ponad 240 mln ludzi cierpi na schistosomatozę, co oznacza, że infekcja ta, obok malarii, stanowi poważny problem zdrowotny.

Diagnostyka schistosomatozy

W diagnostyce schistosomatozy stosuje się dwie metody: bezpośrednie wykrywanie jaj przywr w próbkach kału lub moczu oraz badanie serologiczne w kierunku przeciwciał anty-Schistosoma. Diagnostyka bezpośrednia jest czasochłonna i wymaga kilkukrotnego pobrania próbek w celu zwiększenia szansy na wykrycie jaj podczas badania, gdyż – szczególnie w przypadku pierwotnej infekcji – wydalanie jaj może być nieregularne. Diagnostyka pośrednia (diagnostyka serologiczna) polega na wykrywaniu swoistych przeciwciał w surowicy lub osoczu pacjenta i wymaga zastosowania wiarygodnych testów diagnostycznych. Badania w kierunku schistosomatozy można wykonać za pomocą testów EUROIMMUN anty-Schistosoma ELISA (IgM/IgG) oraz testów opartych na metodzie immunofluorescencji pośredniej (ang. indirect immunofluorescence technique, IIFT) z użyciem mrożonych skrawków dorosłej postaci przywry jako substratu. Dostępny na rynku test hemaglutynacji pośredniej jest badaniem niezalecanym ze względu na niską czułość.

Zalety diagnostyki serologicznej

Badania serologiczne mogą służyć do diagnozowania schistosomatozy już w trakcie około 3-miesięcznej fazy prepatentnej, czyli od momentu zakażenia do czasu wydalania jaj przywr przez chorego. Testy umożliwiające stwierdzenie obecności swoistych przeciwciał są również przydatne w diagnostyce pacjentów, którzy sporadycznie wydalają jaja, co komplikuje bezpośrednie ich wykrywanie w kale lub moczu. Analiza specyficznych przeciwciał w klasie IgG ma największe znaczenie diagnostyczne, ale wykrywanie przeciwciał klasy IgM jest szczególnie przydatne w przypadku turystów powracających z rejonów endemicznych. Swoiste przeciwciała, które można wykryć po upływie 6–8 tygodni od momentu zakażenia, osiągają najwyższe stężenia pod koniec trwania fazy prepatentnej (od momentu zakażenia po upływie 12 tygodni (IgM), 20 tygodni (IgG)).

Test EUROIMMUN anty-Schistosoma ELISA (IgM) umożliwia wczesną diagnostykę schistosomatozy. Zestaw testowy zawiera studzienki mikrotitracyjne opłaszczone wysokooczyszczonymi antygenami dorosłych osobników (ang. adult worm antigens, AWA) S. mansoni.

Test EUROIMMUN anty-Schistosoma ELISA (IgG) zawiera studzienki mikrotitracyjne opłaszczone wysokooczyszczonym rozpuszczalnym antygenem jaj (ang. soluble egg antigen, SEA) S. mansoni.

Ze względu na brak międzynarodowej surowicy kontrolnej testy ELISA do diagnostyki schistosomatozy umożliwiają półilościową ocenę stężenia swoistych przeciwciał anty-Schistosoma.

Test EUROIMMUN anty-Schistosoma IIFT (IgM/IgG) umożliwia jakościową lub półilościową ocenę stężenia przeciwciał anty-S. mansoni. W przypadku reakcji pozytywnej pod mikroskopem fluorescencyjnym obserwuje się charakterystyczne świecenie błony zewnętrznej lub/i nabłonka jelita S. mansoni. Jeżeli miano swoistych przeciwciał w próbce pacjenta jest bardzo wysokie, fluorescencja może być widoczna na całej powierzchni substratu.

Reakcja pozytywna

Reakcja negatywna

Podsumowanie

Diagnostyka bezpośrednia schistosomatozy jest trudna i czasochłonna. Wykrywanie jaj przywr z rodzaju Schistosoma to metoda specyficzna, ale ze względu na duże prawdopodobieństwo nieregularnego wydalania jaj przywry przez osoby zakażone czułość tej metody nie jest zadowalająca. Chcąc zaradzić tym trudnościom, firma EUROIMMUN zapewnia kompletną diagnostykę serologiczną schistosomatozy, która oparta jest na wiarygodnych testach ELISA oraz IIFT. Czułość tych testów wynosi > 90%, a swoistość > 95%. Polacy coraz częściej podróżują w odległe zakątki świata, w związku z tym są bardziej niż dawniej narażeni na choroby tropikalne. Oferowane przez firmę EUROIMMUN testy do diagnostyki schistosomatozy są szczególnie przydatne w przypadku turystów powracających z rejonów endemicznych.