Osteoporoza jest chorobą, która na świecie dotyka aż 22,1% kobiet oraz 6,1% mężczyzn powyżej 50. roku życia. Według danych zebranych w wydanym przez Narodowy Fundusz Zdrowia raporcie z 2018 roku liczba chorych w Polsce wynosiła 2,1 mln, z czego 1,7 mln stanowiły kobiety. Liczby te świadczą, że mamy do czynienia z bardzo poważnym problemem społecznym, dotyczącym w szczególności kobiet. Porównanie szacowanej liczby chorych z wartością chorobowości rejestrowanej pozwoliło ponadto ustalić, że około 1,56 mln osób (500 tys. powyżej 80. roku życia) może nie być świadomych swojej choroby. Czym jest osteoporoza? Jak ją zdiagnozować? Czy monitorowanie postępów leczenia jest możliwe? Na te i inne pytania postaramy się odpowiedzieć w poniższym artykule.

Czym jest osteoporoza

Z medycznego punktu widzenia definicja osteoporozy obejmuje układową chorobę szkieletu, charakteryzującą się zwiększonym ryzykiem złamań kości w następstwie zmniejszenia ich odporności mechanicznej, która uwarunkowana jest gęstością mineralną i jakością tkanki kostnej. Co to oznacza dla pacjenta? Zdrowa kość ma bardziej zwartą strukturę, natomiast kość obciążona osteoporozą wygląda wewnątrz jak „gąbka” z licznymi porami. Właśnie to zwiększa ryzyko złamania, ponieważ pod naciskiem kość ma znacznie mniejszą sztywność i wytrzymałość. Co więcej, wyróżnia się dwa rodzaje osteoporozy: 1) pierwotną – rozwija się u kobiet po menopauzie i rzadziej u mężczyzn w podeszłym wieku oraz 2) wtórną – jest następstwem różnych stanów patologicznych lub wynikiem działania niektórych leków.

Diagnozowanie i monitorowanie postępów leczenia

Osteoporozę jako jednostkę chorobową można rozpoznać w badaniu gęstości mineralnej kości (BMD, ang. bone mineral density), kiedy wskaźnik T (ang. T-score) wskazuje wartości ≤2,5 u kobiet po menopauzie oraz u mężczyzn w wieku ≥50 lat. W przypadku młodszych pacjentów diagnoza może być postawiona tylko w przypadku występowania dodatkowych czynników. Należy zaznaczyć, że pomiar gęstości mineralnej kości nie umożliwia oceny tempa utraty masy kostnej. W badaniu densytometrycznym wpływ leczenia na zauważalną zmianę gęstości kości jest możliwy do zarejestrowania dopiero po około 2 latach. Z tego powodu w monitorowaniu skuteczności leczenia znacznie lepiej w porównaniu do badania BMD sprawdzają się biochemiczne markery obrotu kostnego, których poziom zmienia się już po kilku miesiącach od rozpoczęcia terapii.

Czym są markery obrotu kostnego

Markery obrotu kostnego to fragmenty białkowych elementów strukturalnych kości (lub produkty ich degradacji), enzymy oraz białka uwalniane do układu krążenia w trakcie aktywności metabolicznej osteoblastów i osteoklastów. Tak jak w każdym procesie biochemicznym, również pomiędzy procesem resorpcji i tworzenia kości niezbędna jest równowaga. Zaburzenia tych procesów odzwierciedlane są między innymi w poziomach stężeń markerów kostnych. Aktualne rekomendacje pozwalają na wykorzystanie:

• N-końcowego propeptydu prokolagenu typu 1 (P1NP), który jest markerem procesu tworzenia kości i opisuje dynamikę oraz proces wytwarzania kolagenu typu 1, czyli białka fibrylarnego stanowiącego główny składnik substancji międzykomórkowej.
• C-końcowego usieciowanego telopeptydu łańcucha alfa kolagenu typu 1 (CTx), który jest markerem procesu resorpcji kości i opisuje dynamikę oraz proces rozpadu kolagenu typu 1.

Podsumowanie

Problem osteoporozy jest bardzo obszernym tematem, który badany jest przez wiele ośrodków naukowych na całym świecie. W dzisiejszych czasach, kiedy rozwój nauki jest niezwykle dynamiczny i codziennie przynosi nowe, niezwykle cenne wyniki, można spodziewać się, że w niedalekiej przyszłości coraz więcej markerów obrotu kostnego zostanie włączonych do diagnostyki osteoporozy lub monitorowania postępów w leczeniu choroby.

EUROIMMUN POLSKA Sp. z o.o. jest dystrybutorem urządzeń i odczynników firmy Immunodiagnostic Systems (IDS) na terenie Polski. W swojej ofercie posiada między innymi testy do oznaczania markerów obrotu kostnego (markery resorpcji oraz markery tworzenia kości). Oferowane testy opierają się na technologii ChLIA oraz ELISA.

Piśmiennictwo

1. NFZ o zdrowiu. Osteoporoza, https://ezdrowie.gov.pl/5583?modId=37203.
2. Rekomendacja nr 9/2020 z dnia 30 listopada 2020 Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji w sprawie zalecanych technologii medycznych, działań przeprowadzanych w ramach programów polityki zdrowotnej oraz warunków realizacji tych programów, dotyczących wykrywania osteoporozy, AOTMIT, https://bipold.aotm.gov.pl/assets/files/ppz/2020/REK/9_2020.pdf.
3. Matuszewska, Markery obrotu kostnego, „Przegląd Reumatologiczny” 2006, nr 3 (9), s. 5, 7, https://www.przegladreumatologiczny.pl/markery_obrotu_kostnego.