W badaniach nad potencjalną odpornością na SARS-CoV-2 istotne jest kompleksowe podejście do oceny reakcji układu immunologicznego i wzięcie pod uwagę zarówno odpowiedzi humoralnej, jak i komórkowej. W artykule „Co wiemy o immunologicznej odpowiedzi komórkowej przeciwko SARS-CoV-2” przyglądaliśmy się badaniom specyficznych dla SARS-CoV-2 limfocytów T oraz ocenie ich funkcji przede wszystkim w aspekcie COVID-19. Tego typu ocena okazuje się szczególnie istotna u pacjentów:

• przechodzących COVID-19, u których nie dochodzi do produkcji specyficznych przeciwciał (2–10%)
• u których stosunkowo szybko zanikają przeciwciała IgG (10% pacjentów z objawami COVID-19 i 40% osób asymptomatycznych)
• przechodzących COVID-19 łagodnie (mają niższy poziom przeciwciał)

Obecnie, w kontekście powszechnych szczepień przeciw COVID-19, naukowcy skupiają się na badaniu odpowiedzi immunologicznej również po podaniu dostępnych preparatów szczepionkowych. Ocena odporności komórkowej budzi żywe zainteresowanie czołowych badaczy na świecie, co ma odzwierciedlenie w „wysypie” publikacji na ten temat. Specjalnie dla Państwa przygotowaliśmy subiektywny wybór najciekawszych prac.

W opublikowanym w „Science” w lutym 2021 r. badaniu oceniano odpowiedź immunologiczną powstałą po zakażeniu SARS-CoV-2. Na uwagę zasługuje fakt, że obserwacje były prowadzone aż przez 8 miesięcy. Wnioski z badania są następujące:

• u 70% pacjentów po przejściu COVID-19 wykryto specyficzne dla SARS-CoV-2 limfocyty T CD8+, a u 93% CD4+ w ciągu miesiąca od wystąpienia objawów
• u 50% pacjentów po przejściu COVID-19 wykryto specyficzne dla SARS-CoV-2 limfocyty T CD8+, a u 92% CD4+ po upływie 6 miesięcy od wystąpienia objawów

Dan Jennifer M. et al. Immunological memory to SARS-CoV-2 assessed for up to 8 months after infection. Science 2021; https://science.sciencemag.org/content/371/6529/eabf4063

W badaniu brytyjskim oceniano m.in. odpowiedź komórkową na zakażenie SARS-CoV-2 u pracowników służby zdrowia, policji i straży pożarnej w Wielkiej Brytanii. Zaobserwowano, że:

• spośród pacjentów z silną odpowiedzią komórek T jedynie 53% miało wykrywalne przeciwciała specyficzne wobec SARS-CoV-2
• wysoka liczba limfocytów T reaktywnych wobec SARS-CoV-2 jest związana z ochroną przed objawowym zakażeniem tym wirusem

Wyllie David H. et al. SARS-CoV-2 responsive T cell numbers are associated with protection from COVID-19: A prospective cohort study in keyworkers. medRxiv 2020; https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.11.02.20222778v1

W badaniach wykorzystano testy opierające się na technice ELISpot. Firma EUROIMMUN jest wyłącznym dystrybutorem testu T-SPOT.COVID na terenie Polski.

W badaniu opublikowanym w „The Lancet” oceniano odpowiedź immunologiczną na pojedynczą dawkę szczepionki BNT162b2, w tym odpowiedź komórkową. Dane wykazały, że:

• odpowiedź komórkową obserwuje się już po pierwszej dawce szczepionki, zarówno u pacjentów wcześniej chorujących na COVID-19, jak i tych, którzy uniknęli infekcji
• silniejszą odpowiedź komórkową po szczepieniu obserwuje się u pacjentów, którzy w przeszłości przeszli COVID-19

Prendecki Maria et al. Effect of previous SARS-CoV-2 infection on humoral and T-cell responses to single-dose BNT162b2 vaccine. The Lancet vol. 397, issue 10280, 2021: 1178–1181; https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(21)00502-X/fulltext

W badaniach wykorzystano testy opierające się na technice ELISpot. 

Podobnych obserwacji dokonali naukowcy z Wielkiej Brytanii.

Angyal Adrienn et al. T-cell and antibody responses to first BNT162b2 vaccine dose in previously SARS-CoV-2-infected and infection-naive UK healthcare workers: a multicentre, prospective, observational cohort study. 2021; https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3812375

W badaniach wykorzystano testy opierające się na technice ELISpot. 

Niemieccy naukowcy donoszą, że heterologiczny (z zastosowaniem dwóch różnych preparatów) schemat szczepień jest co najmniej tak samo immunogenny i zapewniający odporność jak szczepienia homologiczne. Naukowcy analizowali następujący schemat szczepień: pierwsza dawka szczepionką firmy AstraZeneca, druga dawka preparatem firmy Pfizer-BioNTech. U pacjentów, u których zastosowano heterologiczny schemat szczepień, doszło do silnej odpowiedzi humoralnej oraz komórkowej.

Gross Ruediger et al. Heterologous ChAdOx1 nCoV-19 and BNT162b2 prime-boost vaccination elicits potent neutralizing antibody responses and T cell reactivity. medRxiv 2021; https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2021.05.30.21257971v1

Naukowcy analizują również odpowiedź poszczepienną u szczególnych grup pacjentów, np. biorców przeszczepów czy osób hemodializowanych. W pracy opublikowanej w „Journal of the American Society of Nephrology” autorzy zaobserwowali, że po drugiej dawce szczepionki BNT162b2 88,9% pacjentów hemodializowanych i 17,8% po transplantacji nerki wytworzyło przeciwciała przeciw białku S wirusa SARS-CoV-2, a u odpowiednio 100% i 57,8% pacjentów występowały specyficzne dla SARS-CoV-2 limfocyty T.

Bertrand Dominique et al. Antibody and T Cell Response to SARS-CoV-2 Messenger RNA BNT162b2 Vaccine in Kidney Transplant Recipients and Hemodialysis Patients. Journal of the American Society of Nephrology 2021; https://jasn.asnjournals.org/content/early/2021/06/10/ASN.2021040480

W badaniach wykorzystano testy opierające się na technice ELISpot. 

Przeprowadzone dotychczas badania wskazują, że analiza komórkowej odpowiedzi immunologicznej stanowi dodatkowe, bardzo ważne narzędzie umożliwiające ocenę długotrwałej odpowiedzi immunologicznej na SARS-CoV-2, w tym również odpowiedzi poszczepiennej. Kompleksowe podejście do oceny układu immunologicznego pozwoli lepiej poznać przebieg odpowiedzi immunologicznej w COVID-19, co może być kluczowe w przyszłości – przy podejmowaniu decyzji dotyczących dawek przypominających szczepionki przeciw COVID-19.