Czego szukasz?

Filtrowanie

Odra – choroba, która miała już nie powrócić

24 marca, 2022
Małgorzata Nieżychowska
Odra - choroba ktora miala nie powrocic

Odra jest wysoce zakaźną chorobą wirusową przenoszoną drogą kropelkową. Jak w przypadku wielu infekcji tego typu, leczenie polega na objawowym łagodzeniu dolegliwości, a jedyną skuteczną metodą zapobiegania zachorowaniom są szczepienia ochronne. Dla każdego państwa strategicznym celem w eliminacji odry jest uzyskanie tzw. odporności populacyjnej, którą osiąga się przy wskaźnikach wyszczepialności ≥ 95%.

Czy grozi nam powrót odry

Odra to choroba, która miała już nie powrócić, a jednak na całym świecie, zwłaszcza w krajach rozwijających się, nadal odnotowuje się częste zachorowania wśród małych dzieci, a nawet przypadki śmierci, przede wszystkim z powodu powikłań w postaci zapalenia płuc. Zgodnie z danymi WHO w roku 2018, w porównaniu z rokiem 2017, liczba zachorowań na odrę we wszystkich regionach świata wzrosła o 67%. Także w Polsce i w całym Regionie Europejskim od 2018 r. obserwujemy niepokojący wzrost zachorowań. Migracje, zarówno turystyczne, jak i zarobkowe, przyczyniają się do wybuchu ognisk odry. Szacuje się, że chora osoba zakaża średnio 18 kolejnych.

W Ukrainie w tamtym okresie wzrost liczby zachorowań był wyjątkowo wysoki. W 2018 r. w tym 41-milionowym państwie odnotowano 53 219 przypadków odry, co daje zapadalność na poziomie 125,47 na 100 tys. mieszkańców. Tym samym Ukraina w 2018 i 2019 r. zajęła 2. miejsce na świecie pod względem liczby zachorowań. Bezpośrednim tego powodem był niski poziom wyszczepienia ukraińskich dzieci. W 2016 r. mniej niż połowa z nich (46% populacji) została zaszczepiona przeciwko tej chorobie. W ostatnich latach poziom wyszczepienia uległ znacznej poprawie i oscyluje w okolicach 90%, jednak oczekiwany poziom 95% nadal nie został osiągnięty.

Program Szczepień Ochronnych

Powszechne szczepienia przeciwko odrze zostały rozpoczęte w 1968 r. na terenie całego Związku Radzieckiego. Od tamtego czasu ich schemat zmieniał się kilkukrotnie, a od roku 2002 Program Szczepień Ochronnych dzieci w Ukrainie zakłada podanie szczepionki skojarzonej, zawierającej żywe, atenuowane wirusy odry, świnki i różyczki (szczepionka MMR, ang. Measles, Mumps, Rubella), w dwóch dawkach – w 12. miesiącu życia oraz w 6. roku życia dziecka. W Ukrainie stosuje się preparat Priorix firmy GSK.

Założenia polskiego Programu Szczepień Ochronnych są podobne. Szczepi się dzieci w 13.–15. miesiącu życia, a dawkę przypominającą podaje się w 6. roku życia (do 2019 była podawana w 10. roku życia). Do Polski dostarczane są 2 preparaty: Priorix oraz M-M-RvaxPro firmy MSD Vaccins.

Niska wyszczepialność w Ukrainie

Za przyczynę wzrostu zachorowalności na odrę w Ukrainie podaje się drastyczny spadek liczby szczepień wśród dzieci w latach 2013–2017. Było to spowodowane kilkoma czynnikami: szeroko zakrojonym ruchem antyszczepionkowym, trudną sytuacją polityczno-ekonomiczną, rosnącą w tamtym latach nieufnością obywateli wobec władzy i instytucji państwowych oraz kryzysem z służbie zdrowia. W tym okresie Ukraina zmagała się również z problemami z dostępnością preparatów szczepionkowych.

Sceptycyzm wobec szczepień to trend ogólnoświatowy, jednak w Ukrainie od 2010 r. zbiera wyjątkowe żniwo. W latach 2013–2017 notowano niski poziom wyszczepienia przeciwko wszystkim chorobom ujętym w kalendarzu szczepień. W odpowiedzi na popyt na nielegalne świadectwa szczepień pojawił się prężnie działający czarny rynek. Wynikało to z odgórnych ograniczeń dla niezaszczepionych. Szacuje się, że nawet 30% osób posiada sfałszowane świadectwa szczepień.

Sytuacja uległa znacznej poprawie dzięki przeprowadzeniu dużych kampanii medialnych, w które zaangażowana była m.in. WHO, promujących szczepienia ochronne. Dzięki wsparciu UNICEF zoptymalizowano system dostaw preparatów. Z powodu zachorowań na odrę wśród dorosłych władze ukraińskie podjęły także decyzję o realizacji dodatkowych bezpłatnych szczepień osób dorosłych bez ograniczeń, a w uzasadnionych przypadkach szczepienie niemowląt już od 6. miesiąca życia. Mimo dużych wysiłków Ukraina do tej pory nie uzyskała poziomu wyszczepienia zapewniającego odporność populacyjną. Niedostateczny poziom wyszczepienia ukraińskich dzieci na rok 2021 dotyczy także innych chorób zakaźnych, takich jak WZW typu B oraz poliomyelitis (choroba Heinego-Medina).

W obliczu ostatnich wydarzeń i dużego napływu ludności ukraińskiej do Polski przypomnijmy, że zgodnie z polskim prawem osoby przebywające dłużej niż 3 miesiące na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej podlegają polskiemu Programowi Szczepień Ochronnych. Minister zdrowia Adam Niedzielski na konferencji prasowej zorganizowanej 2 marca 2022 r. zapewnił, że od 24 lutego obywatelom Ukrainy przysługują świadczenia medyczne refundowane przez NFZ, w tym szczepienia ochronne dzieci zgodnie z kalendarzem szczepień oraz szczepienia przeciwko COVID-19.

Diagnostyka odry

Zgodnie z wytycznymi WHO rejestrowanie i zgłaszanie przypadków odry jest obowiązkowe. Diagnostyka laboratoryjna tej choroby opiera się na metodach bezpośrednich i pośrednich. Bezpośrednie wykrywanie wirusa odry jest problematyczne, gdyż patogen ten jest trudny do izolacji i hodowli. Alternatywę dla metod hodowlanych stanowi detekcja materiału genetycznego wirusa (metodą RT-PCR) w próbce pobranej od pacjenta.

Diagnostyka pośrednia polega na oznaczeniu swoistych przeciwciał przeciwko wirusowi odry. W pierwszej kolejności wykrywane są immunoglobuliny klasy IgM, które pojawiają się już w fazie wysypkowej odry – zwykle w ciągu 2–3 dni po wystąpieniu osutki. Na tym etapie zakażenia wyniki badań w kierunku swoistych przeciwciał w klasie IgG są zwykle ujemne. Przeciwciała te pojawiają się dopiero po przebyciu choroby i w przeciwieństwie do przeciwciał w klasie IgM, które zwykle zanikają po 4–5 tygodniach, utrzymują się w surowicy ozdrowieńca przez lata. Swoiste przeciwciała w klasie IgG są również obecne u osób szczepionych na odrę. W związku z tym badania serologiczne mogą być wykorzystywane do oceny odporności poszczepiennej.

Oferta EUROIMMUN

Stosowanie testów firmy EUROIMMUN do diagnostyki odry zostało zarekomendowane w wytycznych WHO. Szeroki wachlarz produktów umożliwia przeprowadzenie kompleksowej diagnostyki serologicznej w kierunku tej choroby.

Dostępne są testy ELISA:

  • Anti-Measles virus ELISA (IgM i IgG, IgG awidność, IgG do diagnostyki płynu mózgowo-rdzeniowego)

oraz testy oparte na metodzie immunofluorescencji pośredniej (IIFT):

  • Anti-Measles virus IIFT (IgM i IgG).

Na szczególną uwagę zasługuje test Anti-Measles virus NP ELISA (IgM). Zastosowanie nukleoproteiny (NP) jako antygenu w teście immunoenzymatycznym przekłada się na wyższą swoistość w porównaniu z konwencjonalnymi testami opartymi na pełnych lizatach wirusowych.

Piśmiennictwo

  1. https://healthcluster.who.int/publications/m/item/ukraine-public-health-situation-analysis-(phsa)—short-form
  2. https://www.youtube.com/watch?v=nIwtbE-G2mc
  3. https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2020-01-30/oslabiona-odpornosc-panstwa-przyczyny-epidemii-odry-na
  4. Bakhnivskyi V. Zapadalność i umieralność z powodu odry na Ukrainie. Implikacje dla działań profilaktycznych. Zdrowie Publiczne i Zarządzanie 2018; 16(4): 232–240
Nieżychowska

Małgorzata Nieżychowska

Specjalista w Dziale Informacji Naukowej, Product Manager ds. Nietolerancji Pokarmowych

533 734 756

Masz pytanie dotyczące tego tematu? 





    Dodaj komentarz

    Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

    Katalog produktów