Doniesienia naukowe na temat skuteczności zastosowania osocza ozdrowieńców w walce z nowym koronawirusem SARS-CoV-2 wciąż są dość ograniczone. Trwające badania naukowe oraz dotychczasowe doświadczenia lekarzy z różnych krajów (1) pozwalają jednak wiązać duże nadzieje z leczeniem ciężkich przypadków COVID-19 osoczem rekonwalescentów (2). Terapia jest już stosowana m.in. w Korei Południowej, Chinach i Rosji. Liczba państw, w których odnotowuje się pozytywne skutki tej metody leczenia COVID-19, rośnie. Teraz dostęp do niej będą mieli również polscy pacjenci (3).

Na czym polega terapia osoczem rekonwalescentów

Osocze uzyskane z krwi osób wyleczonych z infekcji SARS-CoV-2 zawiera przeciwciała, które aktywują odpowiedź immunologiczną skierowaną przeciw wirusowi i mają zdolność dezaktywacji tego patogenu. Immunoglobuliny z osocza ozdrowieńców mogą zarówno zwiększyć odporność, jak i zmniejszyć nasilenie symptomów infekcji u pacjentów już zakażonych (1). Podanie osocza ozdrowieńców pacjentom z ciężkim przebiegiem COVID-19 wydaje się być dla nich szansą na szybszy powrót do zdrowia (4). Według obecnie dostępnych danych jeden wyleczony pacjent może być dawcą osoczą dla 1–3 zakażonych.

Terapia osoczem ozdrowieńców – wyniki dotychczasowych badań

Korzyści z zastosowania osocza uzyskanego od pacjentów, którzy przeszli infekcję SARS-CoV-2, a następnie wyzdrowieli, przedstawiono na łamach czasopisma naukowego PNAS (Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America) (4). Badaniami objęto grupę 10 pacjentów z ciężkim przebiegiem zakażenia, którym podano jedną dawkę (200 mL) osocza rekonwalescentów (miano przeciwciał neutralizujących 1:640). U wszystkich pacjentów już po 3 dniach od przyjęcia osocza od dawców zaobserwowano ustąpienie bądź zmniejszenie nasilenia symptomów. Nastąpiła u nich również poprawa kilku parametrów krwi, w tym zwiększenie liczby limfocytów i zmniejszenie stężenia białka C-reaktywnego.

U 46-letniego pacjenta z nadciśnieniem tętniczym, który trafił do szpitala z gorączką, kaszlem, dusznością oraz bólem w klatce piersiowej i został podłączony do aparatury wspomagającej oddychanie, terapię osoczem zastosowano po 11 dniach od wystąpienia pierwszych objawów. Wykonane u niego kolejnego dnia badanie w kierunku zakażenia wirusem SARS-CoV-2 dało wynik negatywny. Wiremia ustąpiła po przetoczeniu osocza u 7 pacjentów. Odnotowano tylko jeden nieoczekiwany efekt uboczny – czerwony siniak na twarzy u jednego pacjenta.

Grupę kontrolną stanowiło 10 losowo wybranych pacjentów z COVID-19 dopasowanych do uczestników badania pod względem wieku i płci oraz przebiegu choroby. Stan pacjentów w obu grupach był podobny, ale w ciągu następnych kilku tygodni choroba rozwijała się w bardzo różny sposób. W grupie kontrolnej odnotowano 3 zgony, w grupie eksperymentalnej wszyscy pacjenci przeżyli (2).

Kolejnym przykładem zastosowania osocza krwi ozdrowieńców w ciężkim przebiegu zakażeń SARS-CoV-2 są badania przeprowadzone przez chińskich naukowców, które zostały opublikowane na łamach czasopisma JAMA (5). W badaniach brało udział 5 pacjentów chorych na COVID-19 w wieku od 36 do 73 lat. Co ciekawe, 4 z nich nie miało chorób towarzyszących. U wszystkich pacjentów w przebiegu COVID-19 występował zespół ostrej niewydolności oddechowej (ARDS). Każdemu choremu przetoczono 400 mL osocza rekonwalescentów. W 3. dniu po podaniu osocza u 4 z 5 pacjentów gorączka ustąpiła oraz zmniejszyło się miano wirusa. Ujemny wynik badania w kierunku wirusa SARS-CoV-2 uzyskano u wszystkich pacjentów po upływie 12 dni od podania osocza (5).

Kolejne prace badawcze nad obecnością w osoczu krwi wyleczonych pacjentów przeciwciał pomocnych w walce z wirusem SARS-CoV-2 i ich skutecznością w zmniejszaniu nasilenia objawów u pacjentów z ciężkim przebiegiem COVID-19 są realizowane w różnych ośrodkach, m.in. w Hiszpanii, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych.

Zgoda Ministerstwa Zdrowia na wprowadzenie terapii w Polsce

Na podstawie zgromadzonych danych Ministerstwo Zdrowia w Polsce zatwierdziło terapię COVID-19 osoczem rekonwalescentów. Pierwszą placówką, w której zostanie ona wdrożona, jest Centralny Szpital Kliniczny MSWiA w Warszawie (3).

Do czasu opracowania efektywnej i bezpiecznej szczepionki przeciwko SARS-CoV-2 leczenie oparte na zastosowaniu osocza rekonwalescentów wydaje się być szansą dla zakażonych pacjentów, szczególnie tych z ciężkim przebiegiem COVID-19 (1). Jedna dawka osocza rekonwalescentów z wysokim stężeniem neutralizujących przeciwciał może pomóc w zwalczaniu zakażenia i poprawić wyniki kliniczne pacjenta (4). Tego typu terapia eksperymentalna może być dodatkową możliwością leczenia pacjentów (1) i, jak wskazują przytoczone badania pilotażowe, nie powoduje skutków ubocznych (2). Do potwierdzenia skuteczności leczenia osoczem u wszystkich pacjentów konieczne są badania na większą skalę (1).

Piśmiennictwo

1. Zgoda MZ na leczenie COVID-19 osoczem ozdrowieńców. Medycyna Praktyczna. [Online] 11 04 2020. [Zacytowano: 14 04 2020.] https://www.mp.pl/covid19/covid19-aktualnosci/233196,zgoda-mz-na-leczenie-covid-19-osoczem-ozdrowiencow.
2. Duana K. i wsp. Effectiveness of convalescent plasma therapy in severe COVID-19 patients. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. [Online] 6 04 2020. [Zacytowano: 15 04 2020.] https://doi.org/10.1073/pnas.2004168117.
3. Stelmach M. Waldemar Kraska: Polscy pacjenci z COVID-19 będą leczeni osoczem ozdrowieńców. Termedia. [Online] 14 04 2020. [Zacytowano: 15 04 2020.] https://www.termedia.pl/koronawirus/Waldemar-Kraska-Polscy-pacjenci-z-COVID-19-beda-leczeni-osoczem-ozdrowiencow,37515.html.
4. Healy M. Coronavirus patients can benefit from blood of the recovered, new study shows. Medical Xpress. [Online] 7 04 2020. [Zacytowano: 14 04 2020.] https://medicalxpress.com/news/2020-04-coronavirus-patients-benefit-blood-recovered.html.
5. Shen Ch. i wsp. Treatment of 5 Critically Ill Patients With COVID-19 With Convalescent Plasma. JAMA. [Online] 27 03 2020. [Zacytowano: 15 04 2020.] https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2763983.