Cukrzyca – choroba cywilizacyjna

W roku 1980 na cukrzycę (łac., ang. diabetes mellitus) chorowało 108 mln ludzi, a w roku 2014 liczba chorych wynosiła aż 422 mln! Zgodnie z przewidywaniami WHO do 2030 r. cukrzyca będzie jedną z siedmiu najczęstszych przyczyn zgonów na świecie.

Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunizacyjną charakteryzującą się hiperglikemią, wynikającą z nieprawidłowego wydzielania insuliny. Przewlekła hiperglikemia w cukrzycy wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, szczególnie oczu, nerek, serca i naczyń krwionośnych. U osób predysponowanych genetycznie, po zadziałaniu egzogennego czynnika wyzwalającego (np. wirusów, bakterii czy czynników pokarmowych), zostaje zainicjowany proces autoimmunizacyjny i dochodzi do zapalenia wysp trzustkowych. W wyniku tego procesu organizm wytwarza autoprzeciwciała skierowane przeciwko antygenom komórek β wysp trzustkowych (Langerhansa) na długi czas przed wystąpieniem objawów cukrzycy. W efekcie dochodzi do stopniowej utraty możliwości wydzielniczych komórek β, która rozpoczyna się od zaniku wczesnej fazy wydzielania insuliny. Istnieją dwa szczyty zachorowalności na cukrzycę typu 1, pierwszy przypada zazwyczaj między 10. a 12. rokiem życia, natomiast drugi, mniejszy, pomiędzy 16. a 19. rokiem życia.

Diagnostyka cukrzycy typu 1

Cukrzyca typu 1, nawet jeśli przebiega bezobjawowo, może prowadzić do rozwoju przewlekłych powikłań. Aby wcześnie rozpoznać tę chorobę i podjąć odpowiednie leczenie, konieczne jest wykonywanie kontrolnych badań krwi z oznaczaniem poziomu glukozy. Ze względu na dość częsty bezobjawowy bądź skąpoobjawowy przebieg rozpoznanie powinno być dokonywane na podstawie badań laboratoryjnych.

Badanie przeciwciał związanych z cukrzycą wykonuje się w celu różnicowania cukrzycy typu 1 (autoimmunizacyjnej) od cukrzycy spowodowanej innymi przyczynami (np. wywołanej otyłością i insulinoopornością). W procesie autoimmunizacyjnym, leżącym u podłoża patogenezy cukrzycy typu 1, obok najistotniejszej aktywacji limfocytów T, dochodzi do wytwarzania przeciwciał przeciwko antygenom wysp Langerhansa. Aby potwierdzić proces autoimmunizacyjny, można wykonać oznaczenie następujących przeciwciał:

• ICA (przeciwciała przeciwko wyspom trzustkowym)
• GADA (przeciwciała przeciwko dekarboksylazie kwasu glutaminowego)
• IA-2A (przeciwciała przeciwko fosfatazom tyrozyny)
• IAA (przeciwciała przeciwko insulinie endogennej)
• ZnT8A – przeciwciała przeciwko transporterowi cynku 8

Należy jednak pamiętać, iż w wyniku niszczenia komórek β wysp Langerhansa przeciwciała przeciwwyspowe zanikają i mogą nie występować w późniejszych okresach choroby. Badanie obecności kilku przeciwciał powiązanych z cukrzycą typu 1 u danego pacjenta zapewnia rzetelną i wiarygodną diagnostykę, a także znacznie podnosi trafność diagnostyczną.

ZnT8A – doskonałe uzupełnienie diagnostyki

Transporter cynku 8 (ZnT8) jest transbłonowym białkiem komórek wysp trzustkowych i odgrywa istotną rolę w syntezie i wydzielaniu hormonów, w tym insuliny.

Przeciwciała przeciwko ZnT8 stanowią niezależny marker serologiczny w diagnostyce cukrzycy typu 1. ZnT8A to idealne dopełnienie diagnostyki cukrzycy typu 1, gdyż u 25–30% pacjentów, u których nie występują przeciwciała anty-GAD, anty-insulina oraz anty-IA2, wykrywa się przeciwciała przeciwko transporterowi cynku 8.

Autoprzeciwciała przeciwko transporterowi cynku 8 występują u 56–72% pacjentów pediatrycznych w chwili rozpoznania cukrzycy typu 1 i mogą być wykryte na wiele lat przed kliniczną manifestacją choroby! Badania sugerują, iż 3–5% pacjentów chorujących na cukrzycę typu 1 wytwarza wyłącznie przeciwciała przeciwko ZnT8, podczas gdy zdecydowana większość pacjentów ma jednocześnie kombinacje kilku różnych przeciwciał. U osób dorosłych dzięki obecności przeciwciał przeciwko ZnT8 można ocenić prawdopodobieństwo przejścia cukrzycy typu LADA (cukrzycy autoimmunologicznej o późnym początku) w stan insulinozależny. Zaobserwowano również, że u dzieci z dodatnim wynikiem przeciwciał anty-ZnT8 częściej rozwija się cukrzyca insulinozależna typu 1.

Kompleksowe oznaczanie przeciwciał przeciwko ZnT8, GAD, IA2 i insulinie zwiększa wskaźnik wykrywalności cukrzycy typu 1 aż do 98% już na początku choroby!

Piśmiennictwo

1. World Health Organization, Global report on diabetes, [b.m.w.] 2016.
2. Fabris, S. Zago, M. Liguori et al., Anti-zinc transporter protein 8 autoantibodies significantly improve the diagnostic approach to type 1 diabetes: an Italian multicentre study on paediatric patients. Autoimmunity Highlights 2015; 6 (1–2): 17–22.
3. Garnier, L. Marchand, M. Benoit et al., Screening of ZnT8 autoantibodies in the diagnosis of autoimmune diabetes in a large French cohort. Clinica Chimica Acta 2018; 478: 162–165.
4. M. Wenzlau, K. Juhl, L. Yu et al., The cation efflux transporter ZnT8 (Slc30A8) is a major autoantigen in human type 1 diabetes. Proceedings of de National Academy of Sciences of the United States of America 2007; 104 (43): 17040–17045.
5. P. Delitala, G.M. Pes, G. Fanciulli et al., Organ-specific antibodies in LADA patients for the prediction of insulin dependence. Endocrine Research 2016; 41 (3): 207–212.
6. Szczeklik A.,Choroby wewnętrzne, stan wiedzy na 2017. Medycyna Praktyczna, Kraków 2017, s. 1454–1479.