Czego szukasz?

Filtrowanie

Przegląd autoimmunizacyjnych chorób wątroby – autoimmunizacyjne zapalenie wątroby (AIH)

16 listopada, 2017
Barbara Tajka

Na podstawie przeprowadzonej w 2015 roku analizy wyników 17 badań klinicznych populacji różnych krajów z lat 1982–2012 można stwierdzić, iż zapadalność na autoimmunizacyjne (inaczej autoimmunologiczne) choroby wątroby (ang. autoimmune liver disease, ALD) wynosi od 1 do 2 przypadków nowych zachorowań na 100 000 osób populacji światowej w ciągu roku [1]. Dodatkowo w Europie w okresie 1999–2009 11% wszystkich wykonanych zabiegów transplantacji wątroby przeprowadzono w celu ratowania życia pacjentów z autoimmunizacyjną chorobą wątroby [2]. Kontynuując nasz przegląd autoimmunizacyjnych chorób wątroby, dziś zajmiemy się najpopularniejszą z nich – autoimmunizacyjnym zapalenia wątroby (ang. autoimmune hepatitis, AIH).

Cichy zabójca

AIH to przewlekła choroba martwiczo-zapalna o nieznanej przyczynie. U pacjentów z AIH dochodzi do stopniowego niszczenia hepatocytów (komórek wątrobowych), co może w konsekwencji prowadzić do marskości, a w przyszłości nawet do niewydolności wątroby. W takim wypadku jedynym sposobem na uratowanie pacjenta jest transplantacja narządu.

Mechanizm niszczenia hepatocytów w AIH nie został jeszcze do końca poznany. Uważa się, że może być związany zarówno ze zjawiskiem naturalnej cytotoksyczności (niezależnej od przeciwciał) jak i cytotoksyczności zależnej od przeciwciał (ang. antibody-dependent cell cytotoxicity, ADCC). Dlatego też istnieje przypuszczenie, że autoprzeciwciała w AIH pełnią nie tylko funkcję diagnostyczną i prognostyczną, ale także mogą brać udział w procesie niszczenia hepatocytów.

Podobnie jak w większości chorób autoimmunologicznych, aż 75% chorych na AIH stanowią kobiety. Choroba dzieli się na dwa typy. Typ I dotyczy głównie dorosłych pacjentów i charakteryzuje się lepszą odpowiedzią na leczenie oraz dobrym rokowaniem. Na typ II chorują głównie dzieci i niestety cechuje go słaba odpowiedź na leczenie oraz gorsze rokowanie [3].

Autoimmunizacyjne zapalenie wątroby może współwystępować z innymi chorobami autoimmunologicznymi. Są nimi m.in.: niedoczynność tarczycy, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, cukrzyca typu 1, reumatoidalne zapalenie stawów, celiakia lub choroby skóry, np. bielactwo [4]. Co ciekawe, dowiedziono również, iż przebieg AIH jest zależny od grupy etnicznej. U osób czarnoskórych autoimmunizacyjne zapalenie wątroby charakteryzuje się bardziej agresywnym przebiegiem [5], natomiast u Azjatów rozwija się w późniejszym wieku, co związane jest z gorszym rokowaniem [6].

Objawy autoimmunizacyjnego zapalenia wątroby są zwykle niespecyficzne. Wyróżniamy tu m.in.: ogólne zmęczenie, bóle stawów oraz znaczne obniżenie masy ciała. Należy także podkreślić, że aż 23% pacjentów przechodzi chorobę, nie wykazując żadnych niepokojących objawów [7], a duża część pacjentów manifestuje objawy dopiero w zaawansowanej fazie choroby, kiedy może już dojść do rozwoju marskości wątroby!

Śledztwo czas zacząć – diagnostyka AIH

Diagnostyka AIH polega przede wszystkim na wykluczeniu innych chorób wątroby, takich jak wirusowe czy toksyczne zapalenie wątroby spowodowane nadmiernym spożyciem alkoholu lub lekami. Podstawą diagnostyki AIH, oprócz badań fizykalnych, są badania laboratoryjne (enzymy wątrobowe, bilirubina, poziom IgG całkowitego, autoprzeciwciała) oraz w przypadku nieprawidłowych wyników – biopsja wątroby. Biopsja pozwala ocenić stopień uszkodzenia wątroby oraz ustalić typ AIH [8].

Kluczową rolę w diagnostyce autoimmunizacyjnych chorób wątroby pełni badanie autoprzeciwciał. Zgodnie z rekomendacjami European Association for the Study of the Liver (EASL) czy International Autoimmune Hepatitis Group (IAHG) autoprzeciwciała w chorobach wątroby należy badać metodą immunofluorescencji pośredniej na mrożonych skrawkach tkanek organów gryzoni [9, 10]. Do przeciwciał wykrywanych w surowicy pacjentów z AIH zalicza się:

  • ASMA
  • ANA
  • anty-SLA/LP
  • anty-LKM-1
  • anty-LC-1

Przeciwciała ASMA, ANA i anty-SLA/LP charakterystyczne są dla AIH typu I, natomiast przeciwciała anty-LKM i LC-1 wykrywane są zwykle u pacjentów z typem II choroby. Obecnie wykrycie większości z wymienionych rodzajów przeciwciał jest możliwe zarówno metodą IIFT jak i blot.

Podejrzany: typ I AIH

ASMA (ang. anti-smooth muscle antibodies) to inaczej przeciwciała przeciwko mięśniom gładkim. Występują u 87% pacjentów z AIH i często są wykrywane jako jedyny marker choroby. Najważniejszym antygenem przeciwciał ASMA jest F-aktyna, w związku z czym wyróżniamy dwa typy świecenia IIFT: ASMA o typie aktynowym (bardziej specyficzne dla AIH) oraz ASMA o typie nieaktynowym. Substratem do oceny przeciwciał ASMA jest żołądek szczura. Komórki HEp-2 oraz transfekowane komórki VSM47 ułatwiają dodatkowo ocenę ASMA o typie aktynowym.

Do przeciwciał ANA (ang. antinuclear antibodies) występujących u pacjentów z AIH należą m.in. przeciwciała przeciwko dwuniciowemu DNA, czyli anty-dsDNA, występujące u około 20% chorych. Przeciwciała ANA są często wykrywane razem z ASMA. Oceny przeciwciał dokonuje się metodą immunofluorescencji pośredniej na komórkach HEp-2. Przeciwciała ASMA i ANA mogą jednak występować także w wirusowym zakażeniu wątroby.

Kolejnymi przeciwciałami obecnymi w AIH są przeciwciała anty-SLA/LP (ang. anti-soluble liver antygen/liver pancreas), czyli przeciwciała przeciwko rozpuszczalnym antygenom wątrobowo-trzustkowym. W przeciwieństwie do ASMA i ANA, przeciwciała anty-SLA/LP występują wyłącznie u chorych z AIH. Ich obecność nie została do tej pory stwierdzona w wirusowym zapaleniu wątroby.  Anty-SLA/LP obecne są w surowicy 7–22% pacjentów z autoimmunizacyjnym zapaleniem wątroby i wskazują na ostrzejszy przebieg choroby i gorsze rokowanie [11]. Od niedawna ocena przeciwciał anty-SLA/LP jest możliwa nie tylko metodą blot, ale także metodą IIFT z wykorzystaniem komórek transfekowanych.

Podejrzany: typ II AIH

Przeciwciałami wykrywanymi w surowicy pacjentów z AIH typu II są m.in. przeciwciała anty-LKM oraz anty-LC-1.

Przeciwciała anty-LKM-1 (ang. antibodies to liver/kidney microsome) to przeciwciała przeciwko mikrosomom komórek nerki i wątroby. Wykrywane są one u chorych stosunkowo rzadko, a ich oceny metodą IIFT dokonuje się na substracie, jakim jest nerka szczura. Anty-LKM-1 mogą występować także w wirusowym zapaleniu wątroby C i D.

Substratem do oceny przeciwciał przeciwcytozolowych, anty-LC-1 (ang. anti-liver cytosol antibodies), jest wątroba szczura. Przeciwciała te stwierdza się u chorych z anty-LKM-1 bez zakażenia wątroby typu C. U 14% chorych są jedynym wskaźnikiem choroby.

Alternatywą dla testów IIFT w diagnostyce AIH są testy typu blot. Dostępne na rynku testy paskowe pozwalają wykryć następujące autoprzeciwciała: anty-SLA/LP, anty-LKM-1, anty-LC-1 oraz wybrane przeciwciała z grupy ANA. Wyjątek stanowią przeciwciała ASMA, które są możliwe do wykrycia tylko za pomocą testu IIFT.

Piśmiennictwo

  1. Jepsen P. et al., Worldwide incidence of autoimmune liver disease, Dig Dis 2015, 33: 1–12.
  2. Karam A.R. et al., Evolution of indications and results of liver transplantation in Europe. A report from European liver transplant registry (ELTR), J Hepatol 2012, 57: 675–688.
  3. Autoimmune hepatitis, www.mayoclinic.org.
  4. Than N.N. et al., A concise review of autoimmune liver diseases, [in:] Autoimmunity—Pathogenesis, Clinical Aspects and Therapy of Specific Autoimmune Diseases, ed. K. Chatzidionysiou, chapter 5, Rijeka, Croatia: InTech, 2015.
  5. Lim K.N. et al., Autoimmune hepatitis in African Americans: presenting features and response to therapy, Am J Gastroenterol 2011, 96 (12): 3390–3394.
  6. Wong R.J., The impact of race/ethnicity on the clinical epidemiology of autoimmune hepatitis, J Clin Gastroenterol 2012, 46 (2): 155–161.
  7. Liberal R. et al., Diagnostic criteria of autoimmune hepatitis, Autoimmun Rev 2014, 13 (4–5): 435–440.
  8. Autoimmune hepatitis – diagnostic criteria, www.bestpractice.bmj.com.
  9. EASL Clinical Practice Guidelines: Autoimmune hepatitis, EASL Journal of hepatology 2015, 63: 971–1004.
  10. Alvarez F. et al., International Autoimmune Hepatitis Group Report: review of criteria for diagnosis of autoimmune Hepatitis, J Hepatol 1999, 31: 929–938.
  11. Manns M.P. et al., Diagnosis and Management of Autoimmune Hepatitis, Hepatology 2010, 51 (6): 1–30.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Katalog produktów