Na obecnym etapie pandemii COVID-19, czyli tuż przed lub już w początkowej fazie czwartej fali, wiele osób zadaje sobie pytanie, czy niezbędna jest trzecia dawka szczepienia, a jeśli nie – to czy posiadam wystarczającą ochronę przed infekcją. Czy realizowany w Izraelu model szczepień trzecią dawką jest prawidłową strategią? Wiele badań wskazuje na spadek poziomu przeciwciał już po około 6 miesiącach od przyjęcia drugiej dawki szczepionki. Czy oznacza to, że jesteśmy wtedy narażeni na infekcję SARS-CoV-2? W temacie odpowiedzi immunologicznej w COVID-19 nie można zapominać o odporności komórkowej, która stanowi równie ważny mechanizm obronny organizmu. Badania w kierunku komórkowej odpowiedzi immunologicznej stanowią dodatkowe narzędzie umożliwiające ocenę długotrwałej odpowiedzi immunologicznej na SARS-CoV-2, w tym odpowiedzi poszczepiennej. Ze względu na ponowny wzrost zakażeń jest to idealny moment na zbadanie poziomu odpowiedzi komórkowej wytworzonej w naszym organizmie po przyjęciu pełnego szczepienia.

Rodzaje testów służących do oceny komórkowej odpowiedzi immunologicznej na SARS-CoV-2

Niedawno firma EUROIMMUN wprowadziła nowy test do oceny komórkowej odpowiedzi immunologicznej przeciwko SARS-CoV-2: Quan-T-Cell SARS-CoV-2 (IGRA, Interferon-Gamma Release Assay). Więcej informacji na temat testu można znaleźć w artykule „Przeciwciała to nie wszystko. Test Quan-T-Cell SARS-CoV-2 (IGRA) jako nowe narzędzie do diagnostyki odpowiedzi immunologicznej na SARS-CoV-2”.

Drugim nowym testem oferowanym przez firmę EUROIMMUN jest test T-SPOT.COVID firmy Oxford Immunotec. Firma EUROIMMUN jest wyłącznym dystrybutorem testu na terenie Polski.

Zasada działania testu T-SPOT.COVID

Test T-SPOT.COVID opiera się na technologii ELISpot, która od wielu lat stosowana jest w badaniach diagnostycznych gruźlicy na całym świecie. Metoda ta wykorzystuje naturalny mechanizm wytwarzania przez limfocyty cytokin, np. IFN-gamma, dzięki czemu po stymulacji in vitro odpowiednimi peptydami specyficznymi dla SARS-CoV-2 możliwy jest pomiar odpowiedzi immunologicznej wygenerowanej na skutek poprzedniego kontaktu z wirusem lub wytworzonej na skutek szczepienia. Technologia ELISpot pozwala na wizualizację pojedynczych komórek produkujących interferon gamma jako „plamek” w studzienkach płytek ELISpot.

W przypadku testu T-SPOT.COVID oznaczenie dzieli się na 4 etapy:

1. izolacja jednojądrzastych komórek krwi obwodowej (PBMC, ang. peripheral blood mononuclear cells)
2. stymulacja w warunkach in vitro limfocytów T antygenami specyficznymi dla SARS-CoV-2, tj. peptydami białka S oraz N SARS-CoV-2
3. wyznakowanie wydzielonego interferonu gamma przy wykorzystaniu znakowanych przeciwciał
4. jakościowa analiza wydzielonego przez limfocyty T IFN-gamma – zliczanie „plamek” (ocena wzrokowa lub przy użyciu kamery)

Zestaw testowy T-SPOT.COVID przeznaczony jest dla 24 pacjentów, na każdego pacjenta przypadają 4 studzienki reakcyjne (kontrola +, kontrola –, stymulacja antygenem S, stymulacja antygenem N).

Rys. 1. Zasada działania testu Oxford Immunotec T-SPOT.COVID.

Badanie odpowiedzi immunologicznej

Dostępne dane literaturowe wskazują na zanikanie ochronnych przeciwciał klasy IgG zarówno po szczepieniu, jak również po przechorowaniu COVID-19. Obecnie nie ma dostępnych rekomendacji wskazujących, jaki poziom przeciwciał jest wystarczający do ochrony przed SARS-CoV-2. W obliczu niewykrywalnego poziomu specyficznych przeciwciał niezbędne są pomiary immunologicznej odpowiedzi komórkowej, gdyż uważa się, że długo utrzymujące się limfocyty T są związane z silną ochroną immunologiczną, nawet przy braku detekcji przeciwciał. Trzeba zaznaczyć, że w przypadku COVID-19 bardzo ważne jest kompleksowe podejście, obejmujące badanie zarówno poziomu przeciwciał, jak i odpowiedzi komórkowej, które ułatwi zrozumienie skomplikowanych mechanizmów immunologicznych w przebiegu COVID-19.