Ból pleców to jedna z najczęstszych przyczyn zgłaszania się do lekarza pierwszego kontaktu. Może być związany z wieloma dolegliwościami i chorobami takimi jak:
- skrzywienie kręgosłupa
- obciążanie kręgosłupa pracą fizyczną
- wysoki wzrost
- nadwaga
- urazy
- wypadnięcie dysku
- zmiany związane z wiekiem
- nieprawidłowa przemiana materii
- choroby zakaźne oraz nowotworowe
- niewydolność mięśni brzucha i miednicy
Ból pleców to również główny objaw zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa (ZZSK), inaczej choroby Bechterewa . Jest to poważne, trwające całe lata schorzenie, którego skutkiem może być kalectwo w młodym wieku.
Kto cierpi na ZZSK?
Schorzenie występuje 3 razy częściej u mężczyzn niż u kobiet. Przebiega zdradliwie, dotyka osób w pełni sił, przed 40 rokiem życia, czasami nastolatków. Pierwsze objawy nie budzą niepokoju i są lekceważone.
Co się dzieje z kręgosłupem?
Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa to przewlekły stan zapalny, który prowadzi do stopniowego zarastania i kostnienia szczelin pomiędzy kręgami kręgosłupa. Jest to przyczyną utraty giętkości i deformacji jego naturalnych krzywizn.
1. Najpierw wyprostowaniu i usztywnieniu ulega okolica lędźwiowa (dolny odcinek pleców),
co objawia się trudnością w wykonaniu pełnego skłonu.
2. Następnie proces kostnienia postępuje ku górnym odcinkom kręgosłupa: pogłębia się
krzywizna w odcinku piersiowym, a szyja wysuwa się ku przodowi.
3. Etap nieodwracalnych uszkodzeń. Trwałe zmiany widoczne są na zdjęciach
rentgenowskich: poszczególne kręgi kręgosłupa są połączone poprzez zrosty kostne
dając charakterystyczny obraz „kija bambusowego".
Jakie są objawy i przebieg choroby?
Wczesne objawy choroby:
ZZSK zwykle zaczyna się podstępnie od tępego bólu w okolicy krzyża (dolny odcinek pleców). Bóle kręgosłupa paradoksalnie nasilają się po odpoczynku, najbardziej meczące są nocą, zmuszając chorego do wstania z łóżka i rozruszania się.
Rano chory odczuwa silne usztywnienie kręgosłupa utrzymujące się ok. pół godziny lub dłużej. Sztywność zmniejsza się po ćwiczeniach, a narasta po okresach bezruchu. Wczesnym objawom towarzyszy również zapalenie innych stawów poza kręgosłupem oraz pozornie niegroźne dolegliwości takie jak podwyższona temperatura, spadek wagi ciała, poczucie zmęczenia czy brak apetytu.
Późne objawy choroby:
W ciągu kilku miesięcy sporadyczne dolegliwości zamieniają się w stały ból, który obejmuje coraz wyższe partie kręgosłupa, klatkę piersiową, a także inne duże stawy (ramienne, łokciowe, kolanowe, skokowe, biodrowe, stawy rąk i stóp).
Z czasem dochodzi do niemal całkowitego usztywnienia pleców, klatki piersiowej i karku.
Chory jest stale przygarbiony, nie może swobodnie wyprostować pleców ani unieść głowy, nie jest w stanie schylić się lub skręcić tułowia, dlatego aby obejrzeć się za siebie musi obrócić całe ciało. Pojawia się tkliwość kości, czyli ból przy ucisku mostka, piszczeli i pięt.
Powikłania i choroby towarzyszące
Najpoważniejszym powikłaniem jest pęknięcie kręgosłupa, które może być spowodowane nawet niewielkim urazem. Tego typu uszkodzenia, szczególnie w okolicach szyi, mogą spowodować niedowład wszystkich kończyn.
Inne choroby występujące u pacjentów z ZZSK: ostre i nawracające zapalenie tęczówki: ból oka, światłowstręt, łzawienie, choroby serca (niedomykalność zastawki aorty i niewydolność krążenia), niewydolność układu oddechowego, zmiany zapalne w jelicie grubym i cienkim, uszkodzenie nerek.
Diagnostyka
Ból, zesztywnienie kręgosłupa i określone zmiany na zdjęciach rentgenowskich należą do kryteriów rozpoznania ZZSK. Niestety podobne objawy występują w wielu różnych schorzeniach, dlatego właściwe rozpoznanie jest bardzo trudne i czasami ma miejsce dopiero po latach trwania dolegliwości.
Typowe zmiany widoczne na zdjęciach rentgenowskich występują dopiero w zaawansowanym stadium, dlatego jedynym sposobem na rozpoznanie choroby we wczesnym okresie jest wykonanie badania genetycznego HLA-B27.
Co to jest HLA-B27?
HLA-B27 to nazwa genu związanego z występowaniem ZZSK, który znajduje się w genomie 90% - 96% chorych. Posiada 51 wariantów genetycznych, z czego 49 jest charakterystycznych dla tego schorzenia. Dwa pozostałe nie mają znaczenia klinicznego.
Test EUROArray HLA-B27
1. szybkie i proste badanie, do którego potrzebna jest jedynie próbka krwi
2. wykrywa wszystkie warianty genetyczne HLA-B27
3. różnicuje warianty HLA-B27 związane i nie związane z chorobą
4. daje w 100% pewne wyniki w przeciwieństwie do innych metod (np. badań serologicznych,
gdzie błędy zdarzają się w 20%-30% przypadków).
Na badania genetyczne nie mają wpływu czynniki mogące zaburzyć wynik (np. infekcje, leki, reakcje krzyżowe), dlatego jest to najpewniejsza metoda diagnostyczna.
Badanie HLA-B27 jest obowiązkowe dla pacjentów z ZZSK kwalifikowanych do programów terapeutycznych z zastosowaniem leków biologicznych refundowanych przez NFZ.