Czym jest hemochromatoza wrodzona?
Hemochromatoza wrodzona (inaczej pierwotna) to ogólnoustrojowa choroba spowodowana nadmiernym gromadzeniem się żelaza w organizmie. Organizm dorosłego, zdrowego człowieka zawiera od 3,5 do 4,2 g żelaza, z czego ok. 3 g są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania. W ciągu 10-ciu lat kumulowania ok. 2 mg żelaza dziennie w organizmie może nagromadzić się aż do 40 g tego pierwiastka. Uznaje się, że toksyczne właściwości żelaza ujawniają się po odłożeniu 20 g. U mężczyzn dochodzi do tego ok. 50 roku życia. U kobiet z powodu fizjologicznej utraty krwi (miesiączka, poród) następuje to w ciągu kilku lat po ustaniu czynności jajników.
Hemochromatoza a genetyka
Kluczową rolę sprawczą przeładowania organizmu żelazem przypisuje się mutacjom genu HFE. Chorują przede wszystkim nosiciele dwóch zmutowanych alleli w pozycji 282 (C282Y) oraz heterozygoty złożone (C282Y/H63D). Homozygotyczna mutacja C282Y HFE występuje u ok. 96% pacjentów z klinicznie jawną hemochromatozą. Obecność dodatkowych mutacji: H63D, S65C lub E168X oraz innych czynników ryzyka (np. nadmierne spożycie alkoholu, wirusowe choroby wątroby, dieta bogata w żelazo i inne) wzmaga efekt C282Y.
Wrodzona hemochromatoza dziedziczy się autosomalnie recesywnie. W związku z tym prawdopodobieństwo wystąpienia schorzenia u dziecka, jeśli jedno z rodziców ma hemochromatozę wrodzoną, wynosi 5%. Jednak z powodu częstego nosicielstwa przynajmniej jednej z mutacji genu HFE (1 osoba na 10) prawdopodobieństwo pojawienia się choroby u dziecka heterozygotycznych, bezobjawowych rodziców wynosi 25%.
Szacuje się, że hemochromatoza wrodzona występuje u 1:200 do 1:400 osób.
Objawy
Ze względu na mnogość i niespecyficzność objawów klinicznych chorzy na hemochromatozę wrodzoną trafiają do lekarzy różnych specjalności.
Objawy hemochromatozy nie występują, dopóki organizm nie zgromadzi odpowiedniej ilości żelaza, a zmiany narządowe rozwijają się stopniowo. Z tego powodu ustalenie rozpoznania trwa często latami (przeciętnie 10 lat).
wczesne symptomy choroby:
- ogólne złe samopoczucie
- osłabienie
- chroniczne zmęczenie
- powiększenie wątroby
- bóle stawów
- obniżone libido
- podwyższona aktywność aminotransferaz
późne symptomy choroby:
- marskość wątroby
- cukrzyca
- brązowe zabarwienie skóry
- zaburzenia układu sercowo-naczyniowego
- zapalenie wielostawowe
- impotencja
- hipogonadyzm hipogonadotropowy
- bezpłodność, zwłaszcza u mężczyzn
Hemochromatoza zwiększa 200-krotnie ryzyko rozwoju raka wątrobowokomórkowego!
Rozpoznanie
W rozpoznaniu wrodzonej hemochromatozy należy uwzględnić trzy elementy: podatność genetyczną, wyniki badań laboratoryjnych związanych z metabolizmem żelaza oraz objawy kliniczne. Analiza tych czynników przyczyniła się do opracowania klasyfikacji pacjentów:
- I grupa – osoby zdrowe, genetycznie predysponowane do choroby (nosiciele mutacji),
ale charakteryzujące się brakiem objawów klinicznych. - II grupa – nosiciele mutacji, wykazujący tylko cechy laboratoryjne nadmiernego
gromadzenia żelaza (podwyższone stężenie ferrytyny i wysycenie transferyny
w surowicy krwi). - III grupa – posiada już wczesne objawy kliniczne tkankowego gromadzenia się żelaza,
wskazujące na toczący się proces chorobowy w narządach (patrz: wczesne symptomy
choroby). - IV grupa – cechuje się zaawansowanym uszkodzeniem narządów (patrz: późne symptomy
choroby).
Leczenie
Chorzy z jawną hemochromatozą wymagają upustów krwi, które są bezpieczne i efektywne. Krwioupusty rozpoczęte wcześnie zapobiegają postępowi choroby i pozwalają osiągnąć długość życia podobną do przeciętnej w populacji. Marskość wątroby, hipogonadyzm, zapalenia zniekształcające stawów czy insulinozależna cukrzyca nie ustąpią w czasie leczenia, ale ich progresja będzie wolniejsza. Ryzyko rozwoju raka wątrobowokomórkowego również nie ulega redukcji przy zastosowaniu terapeutycznych upustów krwi. Z tego względu konieczne jest wczesne diagnozowanie hemochromatozy wrodzonej u chorych z niespecyficznymi objawami klinicznymi oraz monitorowanie ich rodzin pod kątem obciążenia genetycznego.
Diagnostyka genetyczna
Diagnostyka genetyczna umożliwia ocenę predyspozycji do zachorowania oraz potwierdzenie rozpoznania hemochromatozy. Oferujemy wykonanie diagnostyki genetycznej hemochromatozy wrodzonej w dwóch wariantach:
EUROArray Hemochromatoza 2 SNP Direct
Badanie podstawowe, wykrywające dwie mutacje genu HFE: C282Y / H63D, najczęściej występujące u pacjentów z hemochromatozą wrodzoną, wymagane do potwierdzenia rozpoznania hemochromatozy.
EUROArray Hemochromatoza 4 SNP Direct
Badanie rozszerzone, wykrywające cztery mutacje genu HFE: C282Y / H63D / S65C / E168X, związane z hemochromatozą wrodzoną.
Wskazania do wykonania badania
Wykonaj badanie genetyczne w kierunku hemochromatozy, jeśli:
- wyniki badań biochemicznych wskazują na podejrzenie hemochromatozy
- cierpisz na przewlekłe zapalenie wątroby
- masz kardiomiopatię o niewyjaśnionym podłożu
- występuje u ciebie nietypowe zapalenie stawów
- cierpisz z powodu impotencji
- chcesz określić rodzinne obciążenie genetyczne